Windykacja należności – co to jest i na czym polega windykacja długów?

Według danych największych biur informacji gospodarczej w Polsce jest około 2,8 miliona dłużników, którzy zalegają z zapłatą swoich zobowiązań – głównie z tytułu różnych faktur i rachunków, a także rat kredytów gotówkowych i kredytów hipotecznych. Wcześniej czy później każdego z nich dotknie windykacja, za pomocą której wierzyciele będą chcieli odzyskać swoje należności.

Windykacja – co to jest windykacja należności?

Windykacja jest ściśle związana z istnieniem długu. Postępowanie windykacyjne jest bowiem rozpoczynane w momencie, gdy powstaje zaległość płatnicza, a więc gdy ktoś nie zapłaci swojego zobowiązania w wyznaczonym terminie i uporczywie uchyla się od jego uregulowania.

Jeśli dłużnik nie podejmuje z Tobą kontaktu i nie korzysta z tradycyjnych sposobów walki z zadłużeniem, powinieneś rozpocząć windykację należności. Co kryje się pod tym pojęciem? Jest to zbiór czynności prawnych i procesowych, mających na celu zmotywowanie dłużnika do spłacenia zobowiązania, które zaciągnął u wierzyciela.

Słowo windykacja pochodzi z łaciny – vindicatio oznacza dochodzenie roszczeń. Jest to też najkrótsza definicja windykacji. Jak się okazuje, była ona stosowana już za czasów Cesarstwa Rzymskiego, jednak wówczas dotyczyła głównie odzyskiwania rzeczy od osób, które bezprawnie je przetrzymywały. Dzisiaj częściej mówimy o windykacji wierzytelności pieniężnych.

W obrocie gospodarczym zazwyczaj stosowana jest windykacja faktur, które nie zostały uregulowane w terminie za zakupiony towar lub usługę. Dzięki postępowaniu windykacyjnemu można „rozładować” zatory płatnicze, które zagrażają płynności finansowej przedsiębiorstw.

Wobec osób fizycznych prowadzona jest najczęściej windykacja długów z tytułu niezapłaconych rachunków, rat kredytów i pożyczek, alimentów itp.

Już wiesz, co to jest windykacja, a jak dokładnie przebiega ten proces? Wyjaśnienie znajdziesz w dalszej części artykułu!

Koniecznie zobacz: Jak wyjść z długów – jak spłacić i pozbyć się długów komorniczych?

Rodzaje windykacji – jakie są możliwości?

Uwzględniając sposób postępowania z dłużnikiem, wyróżnia się dwa podstawowe rodzaje windykacji należności:

• windykację miękką – już sama nazwa wskazuje, że ta grupa działań uważana jest za najłagodniejszą formę windykacji długów, choć w dłuższej perspektywie może być dość natarczywa. Najczęściej polega na dzwonieniu do dłużnika, wysyłaniu mu SMS-ów z przypomnieniem o konieczności uregulowania należności oraz wezwań do zapłaty,
• windykację twardą – rozpoczyna się w momencie, gdy windykacja miękka nie przyniosła pożądanych efektów. W tej sytuacji wiadomo już, że dłużnik nie jest chętny do współpracy, bądź też nie posiada środków na spłatę należności. Proces rozpoczyna się od wpisania go na listę dłużników, a kończy na postępowaniu sądowym.

Postępowanie windykacyjne można także podzielić z punktu widzenia wykorzystywanej ścieżki prawnej i instytucji, która ją przeprowadza:

• windykacja polubowna – polega głównie na negocjacjach i przesyłaniu do dłużnika pism upominawczych takich jak wezwanie do zapłaty; jest ona przeprowadzana najczęściej przez wyspecjalizowane firmy windykacyjne,
• windykacja sądowa – odbywa się w sądzie wskutek skierowania przez wierzyciela pozwu o zapłatę, a jej celem jest uzyskanie prawomocnego nakazu zapłaty, który jest podstawą do wszczęcia windykacji komorniczej,
• windykacja komornicza – jest ostatnim etapem postępowania windykacyjnego i przeprowadzana jest przez komornika sądowego.

Ze względu na formę kontaktu z dłużnikiem możemy także mówić o następujących rodzajach postępowania: windykacja telefoniczna, windykacja terenowa (bezpośrednia), windykacja online.

Windykacja długów w 5 krokach – zobacz, jak to wygląda!

1. Powstanie zobowiązania – chodzi tu o sytuację, w której dłużnik spóźnia się ze spłatą należności na rzecz wierzyciela. Pierwsze kroki windykacyjne podejmuje się po upływie 60 dni od momentu, w którym minął termin spłaty określony na fakturze. Nie jest to jednak sztywny termin wszczęcia postępowania. W niektórych przypadkach wskazane jest wcześniejsze podjęcie działań np. już po upływie 14 dni po terminie płatności.

2. Postępowanie polubowne – stanowi pierwszy etap ubiegania się o spłatę długu. Co więcej, jest to etap, którego nie można pominąć. Aby złożyć wniosek w sądzie, potrzebne jest bowiem udokumentowanie próby podjęcia polubownego rozwiązania konfliktu z dłużnikiem – w przeciwnym razie sędzia go odrzuci. W ramach niego możesz wysyłać wezwania do zapłaty lub nawet stworzyć nowy harmonogram spłaty – jeśli tylko dłużnik podejmie z Tobą kontakt.

Polubowna windykacja polega głównie na kontaktowaniu się z dłużnikiem i próbach ustalenia z nim nowego terminu spłaty zaległości, a następnie monitorowaniu wywiązywania się przez niego z poczynionych ustaleń. Takie postępowanie może być przeprowadzone w sposób zdalny (za pośrednictwem poczty i telefonu) lub bezpośrednio, kiedy windykacja terenowa jest jedynym sposobem dotarcia do dłużnika.

Windykacja polubowna jest najkorzystniejszym rozwiązaniem dla obu stron, ponieważ:

• pozwala uniknąć trwających długo procesów sądowych,
• stanowi najlepszy sposób na powolne, choć skuteczne wyjście ze spirali zadłużenia – oczywiście jeśli wierzyciel zrozumie ciężką sytuację dłużnika,
• nie naraża obu stron konfliktu na niepotrzebne koszty postępowania windykacyjnego oraz sądowego. Szczególnie powinien tego unikać dłużnik, dla którego będzie to kolejne zobowiązanie do spłacenia,
• pozwoli dłużnikowi uniknąć wpisu do Krajowego Rejestru Dłużników, co mogłoby się wiązać z trudnością w otrzymaniu w przyszłości kredytu.

3. Postępowanie sądowe – jeśli dłużnik odmawia polubownego rozwiązania sprawy, nie pozostaje Ci nic innego jak skierowanie jej na drogę sądową. Co ważne, jeśli udowodnisz przed sądem, że dłużnik unika z Tobą kontaktu, zadziała to na jego niekorzyść. Aby rozpocząć windykację sądową, należy złożyć w sądzie pozew o zapłatę.

Dzisiaj jest to możliwe także drogą elektroniczną w postępowaniu upominawczym w e-sądzie. Z takiej formy można jednak skorzystać wyłącznie w sytuacji, gdy wierzytelność jest potwierdzona i bezsporna, a także gdy jej termin wymagalności minął w ciągu ostatnich 3 lat. Ile trwa windykacja sądowa? Zwykle okres od momentu złożenia pozwu do uzyskania tytułu wykonawczego trwa około 3-4 tygodni.

4. Postępowanie klauzulowe – za jego cel uważa się uzyskanie klauzuli wykonalności, czyli sądowego nakazu zapłaty, który jest potrzebny do rozpoczęcia postępowania komorniczego. Sąd najpierw wydaje nakaz zapłaty, do którego dłużnik ma prawo wnieść sprzeciw. Dopiero jeśli nie zrobi tego w ustawowym terminie, wyrok może się uprawomocnić, co jest podstawą do nadania mu klauzuli wykonalności.

5. Postępowanie egzekucyjne – rozpoczyna się w momencie, gdy do komornika wpływa wniosek o rozpoczęcie egzekucji wraz ze szczegółowym opisem działań, które powinny zostać podjęte. Niezbędny jest do tego nakaz zapłaty wydany przez sąd i opatrzony klauzulą wykonalności. Działania komornika zależą od wniosku wierzyciela, który decyduje o tym, w jaki sposób ma egzekwować roszczenie – czy np. z wynagrodzenia dłużnika, czy poprzez zajęcie składników jego majątku. Kosztami komorniczymi, podobnie jak sądowymi, obciążany jest dłużnik.

Skuteczna windykacja należności – z firmą czy samodzielnie?

Jeśli pomimo Twoich starań dłużnik wciąż ignoruje monity i nie podejmuje próby kontaktu, możesz skorzystać z usług firmy windykacyjnej. Taka instytucja ma dość szerokie uprawnienia. Oznacza to, że może stosować wszystkie wcześniej wymienione metody – od wysyłania wezwań do zapłaty po wpisanie na listę dłużników.

Może także w Twoim imieniu skierować sprawę do sądu, a potem nadzorować czynności komornicze. Usługi firm windykacyjnych są płatne – zazwyczaj pobierają one prowizję od wyegzekwowanej kwoty.

Jak widać, skuteczna windykacja długów to proces, który może nieco potrwać. Właśnie dlatego warto rozpocząć go jak najszybciej – dzięki temu unikniesz również ewentualnego przedawnienia długu. Co powinieneś o tym wiedzieć?

Więcej szczegółów na ten temat znajdziesz tutaj: Czy długi się przedawniają – sprawdź!

Firmy windykacyjne – czym są i czym się zajmują?

Panuje przekonanie, że skuteczna windykacja długów możliwa jest jedynie z pomocą wyspecjalizowanych firm windykacyjnych. Warto więc wyjaśnić, czym są takie firmy i czym się zajmują. Otóż są to przedsiębiorstwa działające na podstawie ogólnych przepisów dotyczących swobody działalności gospodarczej.

Nie muszą zatem mieć żadnej licencji, by świadczyć swoje usługi, choć zobowiązane są do działania w ramach obowiązującego prawa. Najczęściej zatrudniają profesjonalnych negocjatorów oraz prawników, aby móc przeprowadzać wszystkie etapy windykacji, a więc nie tylko polubowną, ale też sądową.

Czy warto samodzielnie ściągać długi?

Samodzielne odzyskiwanie należności jest możliwe i nierzadko przynosi zadowalające efekty. Jednak należy pamiętać, że windykacja jest procesem długim i wymagającym podejmowania wielu angażujących czynności. Z tego względu prowadzą ją najczęściej firmy, które albo zatrudniają profesjonalnego windykatora bądź prawnika, albo mają odrębny dział windykacji (np. banki).

W praktyce większość wierzycieli woli skorzystać z profesjonalnej pomocy firmy windykacyjnej, ponieważ jest to wygodniejsze i zapewnia większą szansę na odzyskanie należności. Firmy windykacyjne mają bowiem wypracowane skuteczne procedury egzekwowania roszczeń i potrafią poradzić sobie z nawet najbardziej opornym dłużnikiem.

Przeczytaj: Odpowiedzialność za długi współmałżonka - co zrobić, żeby nie odpowiadać za długi męża

Windykacja – ile kosztuje? Jakie mamy koszty windykacji

Windykacja długów zawsze wiąże się z kosztami. Wierzyciele muszą je ponosić praktycznie na każdym etapie postępowania:

• przy windykacji polubownej – kosztami windykacji są np. koszty monitów i wezwań do zapłaty, prowizja płacona firmie windykacyjnej (wynosi ona średnio od 2 do nawet 20%), czy też opłata za wpis do rejestru dłużników,
• przy windykacji sądowej – kosztem jest opłata sądowa wnoszona przy składaniu pozwu o nakaz zapłaty, wynosi ona od 30 zł do 1000 zł przy dochodzeniu roszczeń nieprzekraczających kwoty 20 000 zł i 5% w przypadku większych długów,
• przy windykacji komorniczej – co do zasady koszty komornicze ponosi dłużnik, jednak w niektórych przypadkach może nimi być obciążony także wierzyciel np. kosztami poszukiwania majątku dłużnika, skierowania sprawy do komornika spoza rewiru, czy z tytułu złożenia wniosku o umorzenie postępowania.

W praktyce zarówno koszty windykacji sądowej, jak i egzekucyjnej są ponoszone przez dłużnika, o ile ten jest wypłacalny i komornikowi uda się odzyskać te kwoty. Nieco inaczej natomiast wygląda kwestia kosztów windykacji polubownej, którymi z punktu widzenia przepisów nie można obciążyć dłużnika.

Wyjątkiem jest windykacja na koszt dłużnika, która jest możliwa jedynie w przypadku wierzytelności powstałych w obrocie handlowym, a więc w wyniku transakcji zawieranych między firmami. W takim przypadku można żądać od dłużnika zapłaty tzw. rekompensaty za koszty odzyskania należności, której wysokość wynosi od 40 do 100 euro w zależności od kwoty długu oraz dodatkowych kosztów windykacji, o ile były one rzeczywiście poniesione i są uzasadnione.

Windykacja – prawa i obowiązki windykatora

Najważniejszym obowiązkiem windykatora jest działanie w interesie wierzyciela, a więc dokonania w sposób należyty wszystkich możliwych czynności w celu odzyskania jego należności. Jego uprawnienia w tym zakresie zależą w głównej mierze od treści udzielonego mu pełnomocnictwa.

Jeśli przykładowo, windykator otrzyma zlecenie odzyskania należności w sposób polubowny, nie powinien wykraczać poza zakres tego postępowania, a więc np. kierować sprawy do sądu. Jeśli nie ma stosownego umocowania, nie może także przyjmować wpłat od dłużników na własny rachunek. Warto też pamiętać, że windykator ma obowiązek przestrzegać ogólnych przepisów prawa, nie wolno mu zatem zastraszać dłużnika lub wchodzić w kompetencje komornika.

Windykacja długu osoby zmarłej – co warto wiedzieć?

Zgodnie z prawem spadkowym wierzyciel może dochodzić swoich roszczeń od spadkobierców zmarłego dłużnika. Mówi o tym art. 922 k.p.c., według którego obowiązek uregulowania niespłaconych długów spadkodawcy z chwilą jego śmierci przechodzi na jego spadkobierców.

W praktyce jednak możliwość odzyskania należności do spadkobiercy dłużnika zależy od tego, jak potoczy się postępowanie spadkowe. Jeżeli bowiem spadkobierca przyjmie spadek z dobrodziejstwem inwentarza, nie będzie musiał spłacać długów krewnego.

Wierzyciel może skutecznie dochodzić swojego roszczenia jedynie w sytuacji, gdy spadkobierca przyjmie spadek wprost – wówczas odpowiada bowiem za długi zmarłego całym swoim majątkiem.

Na czym polega windykacja bankowa?

Zacznijmy od tego, co to jest windykacja bankowa. Jest to inaczej proces odzyskiwania należności prowadzony przez bank, a więc najczęściej z tytułu niespłaconych pożyczek i kredytów.

Z formalnego punktu widzenia taki proces niewiele się różni od standardowej windykacji. Banki w Polsce również rozpoczynają go zatem od postępowania polubownego, a dopiero gdy nie przynosi ono efektów, kierują sprawę do sądu i komornika.

Każdy bank prowadzi postępowanie windykacyjne według własnych procedur. Inaczej więc wygląda windykacja w PKO BP, Alior Banku, banku Santander, czy Getin Banku. Warto jednak wiedzieć, że większość instytucji ma swoje własne działy zajmujące się odzyskiwaniem długów i stosuje windykację terenową.

Od 2016 roku banki nie mogą już wystawiać Bankowych Tytułów Egzekucyjnych, czyli dokumentów, które uprawniały je do dochodzenia roszczeń przez komornika z pominięciem standardowej procedury sądowej. Dzisiaj muszą więc tak jak inne podmioty kierować sprawy zadłużeń kredytowych do sądu i dopiero po uzyskaniu prawomocnego wyroku prosić o pomoc komornika.

Sprawdź także: Przedawnienie kredytu i pożyczki - czy i kiedy ulegają przedawnieniu?

Czym różni się windykacja długów od komornika?

Już wiesz, kiedy prowadzona jest windykacja, a kiedy to komornik zajmuje się odzyskiwaniem należności. Warto więc wiedzieć, czym, różni się postępowanie windykacyjne od postępowania komorniczego.

Przede wszystkim należy pamiętać, że w zakresie dochodzenia roszczeń windykator ma znacznie mniejsze uprawnienia niż komornik. Komornik jako funkcjonariusz publiczny działający z ramienia sądu może bowiem w celu odzyskania wierzytelności np. żądać od dłużnika wyjawienia majątku, zająć mu konto bankowe i pensję, a nawet wejść do jego mieszkania (w asyście policjantów) i zająć składniki jego majątku, by potem je zlicytować.

Windykator nie ma prawa do żadnych z powyższych czynności, dlatego jeśli się ich dopuszcza, łamie przepisy. Działania windykatora powinny ograniczać się jedynie do polubownych negocjacji, ewentualnie do reprezentowania wierzyciela w postępowaniu sądowym i egzekucyjnym. Warto więc wiedzieć, jak działa windykacja i jak się bronić przed nielegalnymi działaniami windykatorów – trzeba przede wszystkim znać przepisy i swoje prawa.

Więcej informacji: Czym różni się windykator od komornika?