7/25/2019
5 min. czytania
Masa spadkowa, jako zbiór wszystkich praw i obowiązków związanych ze spadkiem, może uwzględniać zgromadzone przez spadkodawcę oszczędności w banku. Zanim jednak spadkobiercy uzyskają takie środki, musi być przeprowadzona odpowiednia procedura spadkowa w sądzie.
Śmierć bliskiej osoby zawsze jest smutnym przeżyciem dla jej rodziny i przyjaciół. Kiedy jednak opadają emocje związane z pogrzebem i żałobą, pora zająć się kwestiami związanymi z pozostawionym po zmarłym spadku.
Wszystkie prawa i obowiązki, jakie posiadał do śmierci, przechodzą na spadkobierców, jako masa spadkowa. Jak to się dzieje i czy w masie spadkowej będą mieściły się zgromadzone w banku przez spadkodawcę oszczędności?
Czym jest masa spadkowa?
Wszelkie kwestie związane ze spadkiem i dziedziczeniem zostały uregulowane w prawie spadkowym, w przepisach Kodeksu cywilnego. Zatem co to jest masa spadkowa? To wszystkie prawa i obowiązki zawierające się w spadku, które są w posiadaniu spadkodawcy w chwili jego śmierci.
Do masy spadkowej i do jej objęcia powoływani są spadkobiercy zgodnie z prawem do dziedziczenia. Polskie prawo ujmuje w Kodeksie cywilnym dwa rodzaje dziedziczenia: ustawowe oraz testamentowe.
Art. 931 Kodeksu cywilnego wskazuje, że spadkobiercy ustawowi powoływani w pierwszej kolejności to dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek. Dzieci i małżonek dziedziczą masę spadkową w częściach równych, ale jednocześnie część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż 25 proc. całości spadku. Zdarza się, że dziecko spadkodawcy nie dożyje otwarcia spadku, wówczas jego udział spadkowy przypadnie jego dzieciom w równych częściach.
W drugiej kolejności powoływani są do masy spadkowej spadkobiercy ustawowi. Dzieje się tak, jeśli spadkodawca nie pozostawił swoich zstępnych. Do spadku zgodnie z art. 932 ustawy Kodeks cywilny zostaną powołani małżonek spadkodawcy oraz jego rodzice.
Udział spadkowy każdego z rodziców dziedziczących w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi jedną czwartą całości spadku. Kodeks cywilny dokładnie określa, kto kolejno po małżonku, dzieciach i rodzicach spadkodawcy może dziedziczyć jego majątek. Kolejno będą to:
- rodzeństwo,
- zstępni rodzeństwa,
- dziadkowie,
- krewni,
- gmina lub Skarb Państwa.
Ostatecznie zatem, jeśli spadkodawca nie miał żadnych krewnych, jego spadek przypada gminie ostatniego miejsca zamieszkania lub Skarbowi Państwa na wypadek, gdyby nie można było ustalić tego miejsca.
Z czego składa się masa spadkowa?
Wiemy już, co to jest masa spadkowa, pora więc sprawdzić w przepisach, co wchodzi w jej skład. Ustalenie masy spadkowej jest bardzo ważne dla spadkodawców, którzy mogą zdecydować się na odrzucenie spadku, przyjęcie w całości lub przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza. Znajomość w szczególności tego, jakie długi spadkodawca po sobie zostawił, pozwala podjąć racjonalną decyzję.
Jeśli nie wiemy, jaka jest masa spadkowa, jak ustalić to ponad wszelką wątpliwość? Spadek to ogół praw i obowiązków majątkowych zmarłego o charakterze cywilnoprawnym. W skład masy wchodzą wbrew powszechnemu przekonaniu nie tylko rzeczy materialne, które przedstawiają realną wartość majątkową, ale też prawa i obowiązki.
W masie spadkowej znajdą się przede wszystkim prawa rzeczowe, czyli:
- prawo własności rzeczy ruchomych oraz nieruchomości;
- prawo udziału we współwłasności;
- użytkowanie wieczyste;
- hipoteka i zastaw, łącznie z wierzytelnością, którą zabezpieczają;
- służebności gruntowe;
- roszczenia o wykup oraz o naprawienie szkody majątkowej;
- roszczenia windykacyjne;
- własnościowe spółdzielcze prawo do lokalu;
- prawa i obowiązki związane ze stosunkiem sąsiedztwa.
Dziedziczenie obejmuje też wierzytelności wynikające ze stosunków umownych, bezpodstawnego wzbogacenia oraz z czynów niedozwolonych. W skład spadku wejdą autorskie prawa majątkowe, które wynikają z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, oraz prawa patentowe.
Jeśli spadkodawca przed śmiercią pracował i miał nawiązany stosunek pracy, wówczas jego spadkobiercom będą przysługiwać w ramach masy spadkowej prawa zmarłego pracownika:
- niewypłacone, a wymagalne wynagrodzenie za pracę;
- ekwiwalent za niewykorzystany urlop;
- prawo do odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy;
- prawo pracownika do nieodpłatnego nabycia akcji.
Uwaga!
W skład masy spadkowej wchodzą nie tylko aktywa, ale też i długi spadkodawcy, w tym wszelkie kredyty i pożyczki.
Zdarza się, że krewni zmarłego w sposób niejednakowy zostali obdarowani spadkiem, w wyniku czego jednym nic nie przypadło, a innym przypadła w udziale cała masa spadkowa. Czy zachowek przysługuje w takim przypadku pominiętym przy dziedziczeniu krewnym? Okazuje się, że jak najbardziej.
Czy wiesz, że...?
Zachowek to prawo żądania od krewnego, który został obdarowany przez spadkodawcę, zapłaty sumy pieniężnej, a to z tego powodu, że nie otrzymaliśmy, jako krewni, nic w spadku albo nasz udział w masie spadkowej był niewspółmiernie mały.
Masa spadkowa – kwestie sporne
Dziedziczenie ustawowe i testamentowe masy spadkowej wydaje się już jasną sprawą, ale nie do końca możemy wiedzieć, czy polisa ubezpieczeniowa wchodzi w skład masy spadkowej. Kto występuje jako zarządca masy spadkowej? Jak wygląda ustalenie masy spadkowej? Czy możliwe jest wyłączenie z niej darowizny? Co z pieniędzmi na kontach bankowych po śmierci spadkodawcy?
Jeśli chodzi o polisę na życie, to realizacja ubezpieczenia na życie zmarłego nie jest włączana w masę spadkową. Innymi słowy, środki pieniężne przewidziane w ubezpieczeniu nie podlegają w ogóle dziedziczeniu ustawowemu i nie stanowią składnika masy spadkowej. Całość lub część świadczenia towarzystwo ubezpieczeniowe wypłaca z polisy na wniosek osoby uposażonej, która do wniosku dołącza kopię aktu zgonu ubezpieczonego.
W testamencie spadkodawca może ustalić, kto będzie zarządzał pozostawionym przez niego majątkiem do czasu jego podziału. Zarządca masy spadkowej może zostać wyznaczony, ale nie musi. Wniosek mogą złożyć do sądu spadkobierca, wykonawca testamentu lub zapisobiorca.
Jeśli nie wiadomo, co pozostawił po sobie spadkobierca, konieczne jest ustalenie masy spadkowej. Komornik lub inny organ, w którego okręgu znajdują się rzeczy podlegające wciągnięciu do spisu inwentarza, wykonuje postanowienie o sporządzeniu spisu inwentarza. Takie prace wykonywane są tylko na zlecenie sądu rejonowego.
Postanowienie o ustaleniu masy spadkowej wydaje sąd na wniosek tego, kto uprawdopodobni, że jest spadkobiercą, uprawnionym do zachowku, zapisobiorcą albo wykonawcą testamentu.
W przypadku, gdy za życia spadkodawca przekazał darowiznę na rzecz spadkobiercy, to wchodzi ona w skład masy spadkowej. Jej wyłączenie jest możliwe wówczas, gdy została ona dokonana dla osób spoza najbliższej rodziny, a od chwili jej przekazania do momentu otwarcia spadku minęło co najmniej 10 lat.
Pieniądze pozostałe po śmierci bliskiej osoby na rachunku bankowym będą częścią składową masy spadkowej. Najpierw jednak bank po otrzymaniu informacji o śmierci klienta blokuje jego środki na koncie. Dostęp do informacji o środkach na koncie zmarłego będzie mieć tylko spadkobierca, kiedy okaże w banku dokumenty sądowe i notarialne.
Pieniądze z rachunków osobistych, kont oszczędnościowych czy lokat do czasu włączenia ich do masy spadkowej są przechowywane najczęściej na rachunku technicznym. Co ważne, wypłata wszystkim dziedziczącym pieniędzy z konta technicznego nie jest automatyczna, ale następuje na wniosek każdego ze spadkobierców.
