Tajemnica bankowa: będą zmiany, a jak jest teraz?

W październiku 2014 r. ministrowie finansów z 50 krajów, w tym Polski, podpisali umowę przewidującą, że każde z państw-sygnatariuszy wskaże instytucję, która będzie odpowiedzialna za transfer danych podatkowych do innych krajów. Ma to zapobiec takim sytuacjom jak ta, której niechlubnym bohaterem stał się największy działający w Wielkiej Brytanii bank – HSBC, który pomagał swoim zamożnym klientom uchylać się od płacenia podatków od sum zgromadzonych na kontach w Szwajcarii. Powołując się na tajemnicę bankową, HSBC nie tylko nie zgłaszał środków, jakie klienci lokowali w Szwajcarii, ale także w wielu przypadkach aktywnie pomagał im unikać konieczności płacenia podatków. Od 2017 r., wtedy bowiem ma zacząć obowiązywać przywołana na wstępie umowa międzynarodowa, takie sytuacje nie powinny mieć już miejsca.

Do czego dziś zobowiązuje tajemnica bankowa?

Zachowanie tajemnicy bankowej jest jednym z najważniejszych obowiązków każdego banku. Objęte są nią wszystkie informacje dotyczące czynności bankowych i osób będących stronami umowy z bankiem, uzyskane w czasie negocjacji oraz w trakcie zawierania i realizacji umowy. Chronione są ponadto informacje dotyczące osób, które, nie będąc stroną umowy dokonały czynności pozostających w związku z zawarciem takiej umowy.

Do zachowania tajemnicy bankowej zobowiązane są:

• banki
• osoby zatrudnione w banku
• osoby, za pośrednictwem których banki wykonują czynności bankowe (np. pośrednicy kredytowi)

Obowiązek zachowania tajemnicy przez te dwie ostatnie grupy nie ustaje z dniem, w którym kończą one pracę w banku lub współpracę z nim. Trwa on nadal bez względu na wypowiedzenie czy rozwiązanie umowy. Jak widać, na byłym pracowniku banku nadal ciąży obowiązek powstrzymania się od udzielania pewnych informacji, w posiadanie których wszedł w trakcie pracy.

Okres obowiązywania tajemnicy bankowej

Obowiązek zachowania tajemnicy zaczyna się już w chwili podjęcia przez potencjalnego klienta pierwszych negocjacji związanych z zawarciem umowy z bankiem. Treść negocjacji i sam fakt ich prowadzenia są objęte tajemnicą nawet, gdyby ostatecznie strony nie zdecydowały się na współpracę. W jaki sposób określić moment, w którym tajemnica przestaje obowiązywać?  Trwa ona dłużej niż sama umowa zawarta z bankiem – bo aż do czasu, w którym bank zaprzestanie przechowywać te informacje w dowolnej formie, w tym również elektronicznej. Tajemnicą objęte są także nośniki, na których informacje został utrwalone, czyli pełna dokumentacja papierowa i zdigitalizowana.

Kiedy i komu bank może udzielić informacji?

Choć przestrzeganie tajemnicy bankowej to ustawowy obowiązek banków, nie oznacza, że w żadnej sytuacji informacje o klientach i ich współpracy z bankiem nie zostaną udostępnione. W pewnych szczególnych przypadkach mogą one zostać przekazane wskazanym w ustawie instytucjom. Ich lista jest długa, są to m.in.  sądy, prokuratura, Generalny Inspektor Danych Osobowych, komornicy sądowi.  To tak zwane zwolnienia podmiotowe, bo związane są z konkretną jednostką, która ma prawo uzyskać wiedzę na temat umowy i określonych jej warunków. Istnieją także zwolnienia przedmiotowe, a więc takie, które dotyczą sytuacji, w których bank nie jest zobowiązany do przestrzegania tajemnicy bankowej. Prawo przewiduje kilka takich sytuacji. I tak, nie będzie naruszeniem prawa udzielenie informacji adwokatowi czy radcy prawnemu, który udziela pomocy prawnej na rzecz banku czy wtedy, gdy jest to niezbędne dla prawidłowego wykonania umowy. Bank może ponadto przekazać informację objętą tajemnicą innym instytucjom finansowym, należącym do tego danego holdingu, gdy jest to konieczne dla przeciwdziałania praniu pieniędzy oraz finansowaniu terroryzmu.

Wysoka kara pieniężna oraz pozbawienie wolności

Z jeszcze innych przepisów wynika uprawnienie naczelników urzędów skarbowych oraz naczelników urzędów celnych do żądania od banku przedstawienia informacji objętych tajemnicą bankową. Jeśli w związku z prowadzonym postępowaniem podatkowym potrzebują takich informacji, powołują się na przepisy ordynacji podatkowej. Z kolei organy kontroli skarbowej będą opierać swoje uprawnienie do uzyskania informacji chronionych z ustawy o kontroli skarbowej. Jak widać, krąg podmiotów – i sytuacji, w których informacje związane ze współpracą z bankiem, jest bardzo szeroki. Żadnym innym podmiotom, które nie są wskazane w przepisach, bank nie ma jednak prawa takich informacji udostępnić. Naruszenie tego zakazu może skutkować odpowiedzialnością cywilną i karną. Maksymalna kara finansowa, jaka może zostać nałożona w razie stwierdzenia zaniedbania, to 1 mln złotych, a pracownik banku, który się go dopuścił, może zostać pozbawiony wolności na trzy lata.

Zagadnienia tajemnicy bankowej regulowane są w ustawie prawo bankowe (art. 104 i nast.)