Pożyczka od rodziny. Jak spisać umowę i uniknąć podatku?

Pożyczka od rodziny może być dla Ciebie sposobem na szybkie pozyskanie środków finansowych. Z tego artykułu dowiesz się że: 

• Pożyczka od rodziny udzielana jest na zasadach wskazanych w Kodeksie Cywilnym. 
• Pożyczka wśród bliskich w kwocie od 1000 zł powinna mieć formę pisemną, dokumentową. 
• Podatek PCC jest właściwy dla pożyczek rodzinnych, jeśli nie kwalifikują się do zwolnienia podatkowego.  

Co to jest pożyczka od rodziny? 

Pożyczka od rodziny to pożyczka prywatna, regulowana na podstawie art. 720 Kodeksu cywilnego¹. W umowie pożyczki jedna ze stron zobowiązuje się przenieść na własność biorącego określoną sumę pieniędzy lub rzeczy, a druga — zwrócić tę samą ilość pieniędzy lub rzeczy w określonym czasie. Pożyczkobiorcą i pożyczkodawcą w takim przypadku są osoby z tej samej rodziny.  

Do najbliższych masz często największe zaufanie, właśnie dlatego możesz się nie bać, prosić o udzielenie drobnej pożyczki. Nie ma tu długotrwałego procesu weryfikacyjnego, jak w przypadku kredytu bankowego, ani zwykle wysokich odsetek, jak przy pożyczce online – tzw. chwilówce.  

Pożyczki od rodziców, rodzeństwa, czy dziadków i dalszej rodziny najczęściej są nieoprocentowane – oddajesz tyle, ile otrzymałeś. Wszystko jednak zależy od indywidualnych ustaleń pomiędzy dwoma stronami. Pożyczka nieoprocentowana od rodziny podobnie jak ta oprocentowana zgodnie z prawem musi zostać udokumentowana, jeśli jej wysokość przekracza tysiąc złotych. 

W odróżnieniu od darowizny, która zobowiązuje darczyńcę do bezpłatnego świadczenia na rzecz obdarowanego kosztem posiadanego majątku, pożyczka od rodziny w gotówce wymaga rozliczenia się z fiskusem z podatku od czynności cywilnoprawnych. 

Kiedy warto zawrzeć umowę pożyczki w rodzinie? 

Umowę pożyczki w rodzinie warto zawrzeć dla klarowności sytuacji. Powiedzmy: pożyczasz 2000 zł od swojego ojca i spisujesz z nim umowę, w której deklarujesz, kiedy zwrócisz pieniądze i czy zobowiązanie będzie oprocentowane. Dzięki temu wiesz, na kiedy przypada termin zwrotu, a pożyczkodawca wie, kiedy odzyska swoje pieniądze. Taka transparentność przydaje się zwłaszcza w dalszej rodzinie. Poza tym zawarcie umowy może być wymagane prawnie.  

Bezpieczeństwo finansowe obu stron 

Pisemna umowa pożyczki od bliskich, nawet jeśli udzielana jest w jednej rodzinie, stanowi zabezpieczenie dla obu stron – pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy. Ustala warunki udzielenia i spłaty zobowiązania. Takie zabezpieczenie umożliwia egzekwowanie ewentualnych roszczeń w przyszłości. Potwierdza dokonanie transakcji i wskazuje jej szczegóły, jak wysokość pożyczki, odsetek czy długość okresu spłaty. Pożyczka od bliskich może, ale nie musi być odpłatna. 

Umowa zabezpieczająca pożyczkę w formie pisemnej ułatwia rozliczenie z fiskusem z podatku PCC. Jeśli pożyczkobiorca nie spłaciłby zobowiązania, umowa będzie jedną z podstaw do wszczęcia sprawy w sądzie o to, czy doszło faktycznie do jej udzielenia.

Jak sporządzić umowę dla pożyczki w rodzinie? 

Przy sporządzaniu umowy dla pożyczki w rodzinie powinieneś posiłkować się wytycznymi z Kodeksu cywilnego. Nie ma jednak w nim wzoru umowy, który znajdziesz w internecie, na przykład na stronie https://druki.gofin.pl/umowa-pozyczki,wzor,668,187.html. 

Jak spisać umowę pożyczki pieniędzy w rodzinie? Wykonaj kilka kroków: 

• przygotuj druk umowy pożyczki (lub pobierz go z internetu), 
• zawrzyj w nim dane pożyczkodawcy i pożyczkobiorcy, wysokość pożyczki, datę jej otrzymania i spłaty czy wysokość związanych z nią kosztów.  
• podpisz własnoręcznie umowę pożyczki – powinny się w niej znaleźć podpisy obu stron. 

Umowę pożyczki od krewnych sporządź w dwóch jednakowo brzmiących egzemplarzach, po jednej dla każdej ze stron. 

Kluczowe elementy umowy pożyczki 

Umowa pożyczki z członkiem rodziny nie musi mieć bardzo wyszukanej formy i być tak bogata w treść, jak umowa zawierana z instytucją finansową. Zwróć jednak uwagę, aby znalazły się w niej wymagane, następujące informacje: 

• dane obu stron (zarówno pożyczkodawcy, jak i pożyczkobiorcy), 
• data oraz miejsce zawarcia umowy,  
• stopień pokrewieństwa łączący strony (będzie to istotne z punktu widzenia urzędu skarbowego),  
• kwota pożyczki,  
• termin i warunki umowy pożyczki, głównie dotyczące spłaty zobowiązania (np. w formie rat itd.),  
• podpisy obu stron. 

W niektórych przypadkach warto też dodać wśród najważniejszych elementów umowy pożyczki wzmiankę na temat sposobu przekazania środków. W przypadku przelewu będzie to „namacalny” dowód zrealizowania postanowień umowy.

Podatki od pożyczki od rodziny – co warto wiedzieć? 

Jak już wspominałam, w świetle prawa pożyczka udzielona przez rodzinę w niektórych sytuacjach jest opodatkowana, a daninę tę opłaca zawsze pożyczkobiorca, składając przy tym formularz PCC-3 (pożyczka od rodziny). Jak wypełnić taki dokument? 

Na szczęście nie jest to trudne. Musisz pamiętać jednak o tym, że jako datę dokonania czynności należy wpisać dzień podpisania umowy pomiędzy krewnymi, a w polu nr 5 podać nazwę Twojego urzędu skarbowego, w którym złożysz deklarację. 

Czy pożyczka od rodziny jest zawsze opodatkowana? Na szczęście nie. Jeśli otrzymałeś pomoc finansową od najbliższych, którzy zaliczają się do zerowej grupy podatkowej – nie musisz z tego tytułu uiszczać żadnych opłat. 

W przeciwnym wypadku pożyczka będzie opodatkowana podatkiem od czynności cywilnoprawnych. Obowiązek podatkowy powstaje: 

• z datą zawarcia umowy (dokonania czynności cywilnoprawnej), 
• z datą każdej wypłaty  pieniędzy, jeśli umowa pożyczki wskazywała, że wypłata dokonywana jest transzach i łączna suma pożyczki nie była znana w chwili zawarcia umowy, 
• z datą powołania się przez podatnika na fakt dokonania czynności cywilnoprawnych. 

Kiedy zgłosić pożyczkę do urzędu skarbowego? 

Pożyczkę do urzędu skarbowego powinieneś zgłosić w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy lub od momentu powstania obowiązku podatkowego. Zgłoszenia dokonujesz na druku PCC-3. Podatek od umowy płacisz na rachunek bankowy właściwego urzędu w ciągu 14 dni od dnia zawarcia umowy (https://www.podatki.gov.pl/pcc-sd/rozliczenie-podatku-pcc-od-pozyczki/).  

Wyjątkiem od reguły są umowy pożyczki w rodzinie w wysokości do 36 120 zł. Jeśli pożyczka udzielana jest pomiędzy osobami z najbliższej rodzinie i nie jest udzielona na wyższą kwotę niż 36 120 zł, to będzie nie tylko zwolniona od podatku, ale i nie musisz składać deklaracji PCC-3 czy dokumentować otrzymania pożyczki².

Zwolnienia podatkowe dla pożyczek rodzinnych 

Jak wspomniałam, pożyczka może być zwolniona od opodatkowania, jeśli udzielona została w zerowej grupie podatkowej, do której zaliczają się: 

• żona, mąż, 
• zstępni, w tym córka, syn, wnuk, wnuczka, 
• wstępni, w tym matka, ojciec, babcia, dziadek, 
• pasierbica, pasierb, 
• siostra, brat, 
• macocha i ojczym. 

Za rodziców uważa się również osoby przysposabiające i przysposobione wraz z ich zstępnymi. W takich przypadkach udzielona pożyczka zwolniona z opodatkowania będzie zawsze. Jeśli jednak przekroczy kwotę 36 120 zł, to musisz złożyć jako pożyczkobiorca deklarację PCC-3 do urzędu skarbowego.  

Pożyczka pieniężna w bliskiej rodzinie, do której poza wymienionymi obejmuje jeszcze synową, zięcia i teściów, będzie zwolniona od podatku, jeśli jej wysokość nie przekracza 36 120 zł.  Należy przy tym: 

• złożyć deklarację PCC-3, 
• udokumentować otrzymanie pieniędzy z pożyczki w określonej formie, np. przelewu bankowego.  

W sytuacji gdy pożyczka od rodziców czy dziadków nie będzie możliwa i będziesz musiał poprosić o pomoc dalszą rodzinę, wtedy już zapłacisz podatek od czynności cywilnoprawnych. Wyjątkiem od reguły jest sytuacja, gdy  wsparcie finansowe nie przekroczy kwoty wolnej od podatku, czyli 27 090 zł³. Wskazane kwoty dotyczą nie jednej pożyczki, ale sumy pożyczek uzyskanych w ciągu 5 ostatnich lat od jednej osoby.  

Czy warto formalizować pożyczki od rodziców? 

Pożyczka wewnątrz rodziny warto, by była sformalizowana, dla transparentności i dla uzyskania dowodu jej udzielenia. Na wszelki wypadek może być to przydatne. Zobacz w poniższej tabeli, jakie zalety i jakie wady ma zawarcie umowy pożyczki od bliskich.