Bankowy Tytuł Egzekucyjny - czym był, kiedy i dlaczego BTE został zlikwidowany?

Osoby, które zaciągały w banku kredyt gotówkowy bądź inne zobowiązanie finansowe, chociażby w postaci kredytu hipotecznego, mogły zostać zobowiązane do podpisania oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji. Na czym to dokładnie polegało i jakie konsekwencje ze sobą niosło?

Czym był bankowy tytuł egzekucyjny?

Bankowy tytuł egzekucyjny (BTE) był ogromnym przywilejem banków. Stanowił bowiem podstawę prowadzenia egzekucji cywilnej po nadaniu mu przez sąd klauzuli wykonalności. Ta była jednak nadawana właściwie automatycznie, ponieważ sąd badał BTE jedynie pod względem formalnym, nie merytorycznym, czyli z pominięciem sądowego postępowania rozpoznawczego.

Co to dokładnie oznaczało w praktyce? Bank mógł wystawić dokument, który poświadczał, że dana osoba była mu winna określoną sumę. Na podstawie tego dokumentu wszczynano postępowanie egzekucyjne. Dłużnik nie mógł zatem się w żaden sposób bronić, gdyż bank był jednocześnie sędzią we własnej sprawie. 

Co zawierał bankowy tytuł egzekucyjny?

Banki przy podpisywaniu umowy kredytowej, mogły zażądać od kredytobiorcy podpisania oświadczenia o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w momencie zaprzestania spłaty zobowiązania. Kiedy dochodziło do takiej sytuacji miały możliwość po prostu wystawić BTE, na którego to podstawie dochodziły swoich żądań.

Taką możliwość zapewniała im ustawa Prawo bankowe. Szczególnie znaczący był artykuł 96, który zawierał informację o tym, iż na podstawie dokumentów bankowych, które potwierdzają wykonanie czynności bankowej, banki mają prawo do wystawiania tytułu egzekucyjnego.

W ustawie zawarto także informacje dotyczące niezbędnych elementów formalnych, które powinien zawierać BTE, aby sąd mógł nadać klauzulę wykonalności.

Kiedy nastąpiła likwidacja bankowego tytułu egzekucyjnego i dlaczego?

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego wyeliminował instytucję bankowego tytułu egzekucyjnego. Dwa podstawowe opisujące go zapisy Prawa bankowego przestały obowiązywać 1 sierpnia 2016 r.

Bankowy tytuł egzekucyjny został uznany za niezgodny z konstytucją, ponieważ doprowadzał do sytuacji, w której dochodziło do egzekucji komorniczych bez prawa do obrony swoich racji w sądzie przez dłużnika.

Co zmieniła likwidacja BTE?

Przede wszystkim likwidacja bankowego tytułu egzekucyjnego odebrała przywileje bankom, a tym samym, miała zmniejszyć liczbę nadużyć bankowców wobec klientów. Taki krok pozwolił np. uniknąć sytuacji, w której bank windykuje dług zaciągnięty przez kogoś na Twoje konto.

Likwidacja BTE zmusiła jednocześnie banki do zabezpieczania swoich wierzytelności w inny sposób. Rodzi to pewne wątpliwości co do pełnej opłacalności tego kroku. Bank może teraz w zamian żądać podpisu weksli in blanco, co jest równie ryzykowne.  

Jakie podmioty były uprawnione do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego?

Do wystawienia bankowego tytułu egzekucyjnego uprawnione były banki, które podpisały z klientami oświadczenie o dobrowolnym poddaniu się egzekucji w sytuacji braku spłaty kredytu w terminie.

Miało to stanowić zabezpieczenie dla banków, a tym samym zmniejszyć ryzyko udzielania kredytów. Co istotne, takie prawo posiadały także banki zagraniczne które działały w Polsce oraz instytucje kredytowe posiadające zgodę na prowadzenie działalności w Polsce.

Komu i w jakich celach służył BTE?

W praktyce BTE służył głównie bankom, które zyskały bardzo duże uprawnienia w zakresie egzekucji należności. Z tego prawa korzystały nader często, co doprowadziło do wątpliwości na temat jego słuszności.

Szacunki pokazują, że banki wystawiały nawet 300-500 tysięcy BTE rocznie. To zatem bardzo duże liczby. Ponadto, egzekucje nie w każdym przypadku okazywały się słuszne. Co więcej, BTE okazało się niezgodne z konstytucją. 

Przeciwko komu mógł być wystawiony BTE?

BTE mógł być wystawiony przeciwko dłużnikowi, który dokonał czynności bankowych, czyli np. zawarł umowę kredytu z bankiem. Co istotne, dotyczyło to także pośredników kredytowych. Ponadto warto nadmienić, że BTE mogło zostać wystawione przeciwko kilku kredytobiorcom jednocześnie.

Mogło to mieć miejsce w sytuacji, gdy zobowiązanie zostało zawarte przez więcej niż jednego kredytobiorcę. W tym przypadku egzekucja należności mogła wiązać się z wystawieniem dalszych tytułów egzekucyjnych, zachodziła jednak konieczność wszczęcia oddzielnego postępowania o nadanie przez sąd klauzuli wykonalności.

Bankowy tytuł egzekucyjny dotyczył także osób, które ustanowiły zabezpieczenie na swojej własności. Wystawiano go więc nie tylko przeciwko dłużnikowi osobistemu, ale i rzeczowemu. 

Bankowy tytuł egzekucyjny a cesja wierzytelności - jak to wyglądało w praktyce?

Cesja wierzytelności to sprzedanie długu. W większości przypadków długi sprzedawane są firmie windykacyjnej. Na uwadze należy mieć jednocześnie, że dłużnik powinien zostać poinformowany o fakcie zawarcia cesji. Powinien także wiedzieć, kto nabył jego dług. Jak wyglądała cesja wierzytelności przy bankowym tytule egzekucyjnym?

Po otrzymaniu od sądu klauzuli wykonalności, bank wszczynał postępowanie egzekucyjne. Kiedy okazywało się ono nieskuteczne i uznawał, że nie chce dalej próbować odzyskać długu, sprzedawał go firmie windykacyjnej. Co działo się dalej? Firma windykacyjna korzystała wówczas z przerwania biegu przedawnienia.

Zmieniło się to jednak w 2016 roku, kiedy to Sąd Najwyższy stwierdził, że firma, która nie jest bankiem, nie ma prawa powoływać się na przerwanie biegu przedawnienia. Z tej możliwości skorzystać można było jedynie w sytuacji, gdy bank sprzedawał dług drugiemu bankowi. Jak pokazuje historia, takie praktyki nie miały raczej miejsca.

Kiedy następowało przedawnienie BTE?

Czy bankowy tytuł egzekucyjny ulega przedawnieniu? Jak najbardziej. W tym przypadku nie mają jednak zastosowania przepisy, zgodnie z którymi orzeczenie sądu przedawnia się po 10 latach. Dlaczego? BTE nie jest bowiem orzeczeniem sądu. Z tego też względu jego przedawnienie następuje po trzech latach.

W praktyce nie jest to takie proste. Jeśli zastanawiasz się, czy bankowy tytuł egzekucyjny przerywa bieg przedawnienia, to musisz wiedzieć, że tak, choć nie w każdym przypadku. Kiedy ma to zatem miejsce? Gdy bank wystąpi z wnioskiem do sądu o nadanie klauzuli wykonalności bądź skieruje sprawę do komornika.

Wówczas bieg bankowego tytułu egzekucyjnego rozpoczyna się na nowo dopiero w momencie zakończenia się podstępowań. Co to wszystko oznacza dla dłużnika? Jeśli w ciągu trzech lat od uprawomocnienia się postanowienia o nadaniu klauzuli wykonalności, bank skieruje sprawę do komornika, to w takiej sytuacji, nie może on ubiegać się o przedawnienie BTE.

Bank dotrzymał bowiem wyznaczonego terminu. To nie wszystko. Po zakończeniu nieudanej egzekucji komorniczej, bank może ponownie skierować sprawę do komornika. Co istotne, ponownie ma na to trzy lata. Jeśli jednak zrobi to po upływie trzech lat, to wtedy dłużnik ma prawo wystąpić do sądu i powołać się na przedawnienie BTE. 

Jak wyglądała obrona przed bankowym tytułem egzekucyjnym?

Jak się bronić przez bankowym tytułem egzekucyjnym? Co do zasady, dłużnik może wytoczyć powództwo przeciwegzekucyjne. W ten sposób może żądać pozbawienia tytułu wykonawczego w części lub w całości. Kiedy warto to zrobić?

Przede wszystkim w sytuacji, gdy dłużnik kwestionuje istnienie obowiązku, które zostało stwierdzone tytułem egzekucyjnym i które nie stanowi orzeczenia sądu. Inne rozwiązanie stanowi zakwestionowanie przejścia obowiązku, mimo że faktycznie istnieje dokument, który je potwierdza.

Co daje powództwo przeciwegzekucyjne? Wstrzymuje ono egzekucję aż do czasu rozpoznania sprawy pod względem merytorycznym. Jakie zarzuty może wystosować dłużnik?

Może to być m.in.: zarzut nieprawidłowego wypowiedzenia umowy kredytowej, zarzut nieważności umowy kredytowej, zarzut niewłaściwego określenia struktury zadłużenia kredytowego czy też zarzut niewymagalności roszczenia. Istnieje także możliwość wystosowania zarzutu istnienia roszczenia w mniejszej wysokości oraz wspomniany już zarzut przedawnienia roszczenia.

Wyrok sądu pozbawiający bankowy tytuł egzekucyjny wykonalności - co to oznacza?

W przypadku, gdy sąd wyda prawomocny wyrok pozbawiający BTE wykonalności w całości, to bank nie ma wówczas podstaw do wszczęcia bądź kontynuowania egzekucji.

Jeśli bank mimo to zamierza dochodzić swoich roszczeń, to ma obowiązek złożyć pozew w sądzie, na takiej samej zasadzie, jak każdy inny wierzyciel. W takiej sytuacji może się jednak zdarzyć, że roszczenie to będzie już przedawnione. Co to oznacza dla dłużnika? Jest to równoznaczne z anulowaniem długu.

Zniesienie BTE - jakie przyniosło korzyści dla kredytobiorców?

Zniesienie bankowego tytułu egzekucyjnego z pewnością okazało się korzystne dla kredytobiorców. Zanim sąd pozwoli komornikowi wszcząć postępowania egzekucyjne, musi pozwolić dłużnikowi na obronę. Dawniej dochodziło bowiem do sytuacji, w której bank domagał się spłaty zadłużenia całkowicie niesłusznie.

Co prawda nie miało to miejsce często, jednak się zdarzało. Najczęściej wiązało się to z kradzieżą danych osobowych i wyłudzeniem kredytu. Wówczas osoba, na którą zaciągnięto kredyt, mogła dowiedzieć się o tym fakcie dopiero w sytuacji, gdy do jej drzwi zapukał komornik, całkowicie tracąc przy tym prawo do obrony przed egzekucją.

Jedyne, co mogła zrobić, to odwołać się w sądzie, choć zanim wniosek został rozpatrzony, komornik był w stanie sprzedać już część majątku, aby pokryć choć część zadłużenia. Zniesienie BTE choć broni interesów dłużników, to przynosi im także konsekwencje negatywne.

Banki, które nie mogą podpisać roszczenia egzekucji, sięgają po inne instrumenty, aby zabezpieczyć swoje interesy. Należy do nich m.in weksel in blanco.

Co zastąpiło bankowy tytuł egzekucyjny?

Bankowy tytuł egzekucyjny stanowił dobre zabezpieczenie dla banków. Teraz, gdy są jego pozbawione, mogą podnosić wymagania względem kredytobiorców. Co to oznacza? Otrzymanie kredytu jest trudniejsze.

Kredytobiorcy muszą spełniać restrykcyjne wymagania dotyczące m.in. zdolności kredytowej czy, jak ma to miejsce w przypadku kredytów hipotecznych, wysokiego wkładu własnego. Ponadto, zostały zmuszone do podnoszenia kosztów procesów windykacyjnego, co wiąże się z droższymi postępowaniami.

Koszty te przerzucone zostały pośrednio na klientów. Obecnie może się jednocześnie zdarzyć, że potencjalny kredytobiorca zostanie poproszony o podpisanie dobrowolnego oświadczenia o poddaniu się egzekucji. Zniesienie bankowego tytułu egzekucyjnego bez wątpienia przyniosło kredytobiorcom mnóstwo korzyści.

Przede wszystkim zapewniło im prawo obrony przed nieuzasadnionym postępowaniem komorniczym. Nie obyło się jednak bez negatywnych konsekwencji, które są odczuwalne chociażby w wyższych kosztach kredytowych.

Banki muszą sobie bowiem zrekompensować droższe postępowania egzekucyjne. Jak można się było spodziewać, te koszty starają się przenieść na kredytobiorców.