Akredytywa – rodzaje akredytyw i zasada działania

Czym jest akredytywa? 

Zacznijmy od tego, że akredytywa jest usługą świadczoną przez banki dla firm, które potrzebują różnych rozwiązań finansowych. Firmy mogą zatem nie tylko zaciągnąć w banku kredyt gotówkowy, czy inwestycyjny, ale także skorzystać z różnych instrumentów zabezpieczających ich transakcje z kontrahentami.

Do takich rozwiązań należą m.in. gwarancje bankowe, inkaso, poręczenia i właśnie akredytywy.

Wyjaśnimy najpierw, czym jest akredytywa – definicja tego pojęcia jest dość prosta. Jest to bowiem nieodwołalne zobowiązanie banku do wypłaty na rzecz dostawcy towaru określonej sumy pieniędzy w określonym terminie i po spełnieniu przez niego określonych warunków.

Akredytywę zleca w banku odbiorca towaru (kupujący), który najczęściej robi to na żądanie dostawcy chcącego w ten sposób zabezpieczyć swoją należność za dostarczone produkty.

Jak działa akredytywa?

Jako usługa bankowa akredytywa jest zdefiniowana w Prawie bankowym (art. 85 i 86).

Poniżej przedstawiamy w najprostszym ujęciu, na czym polega akredytywa – schemat jej działania jest następujący:

1. Odbiorca towaru (kupujący, importer) zleca otwarcie akredytywy w swoim banku (tzw. banku otwierającym).
2. Bank otwierający ustala ze zleceniodawcą warunki akredytywy – jaka suma ma być wypłacona dostawcy towaru, w jakim terminie i po spełnieniu jakich warunków.
3. Bank otwiera akredytywę. W tym celu blokuje ustaloną kwotę na rachunku zleceniodawcy i przekazuje potwierdzenie otwarcia akredytywy pozostałym jej uczestnikom, czyli zleceniodawcy oraz bankowi wierzyciela (jest to tzw. bank pośredniczący).
4. Dostawca towaru (sprzedający, eksporter) dostarcza w umówionym terminie do banku dokumenty potwierdzające wykonanie umowy np. listy przewozowe.
5. Bank zleceniodawcy weryfikuje dostarczone przez sprzedającego dokumenty – jeśli zgadzają się z warunkami akredytywy, uruchamia środki.

Warto zauważyć, że akredytywa jest płatnością warunkową – bank wypłaca wierzycielowi (dostawcy towaru) środki wyłącznie w sytuacji, gdy ten dostarczy prawidłowe dokumenty potwierdzające wywiązanie się z kontraktu.

Sprawdź także: Promesa kredytowa - na czym polega i co oznacza?

Dokumenty potrzebne przy akredytywie

W celu realizacji akredytywy jej beneficjent, czyli dostawca towaru musi dostarczyć dokumenty potwierdzające wykonanie umowy. Rodzaj tych dokumentów musi być sprecyzowany w warunkach akredytywy. Najczęściej wymagane są:

• faktury handlowe,
• listy przewozowe lub inne dokumenty transportowe,
• certyfikaty pochodzenia,
• atesty potwierdzające jakość i ilość towaru,
• dokumenty ubezpieczeniowe itp.

Kiedy wygasa akredytywa?

Akredytywa wygasa w dwóch przypadkach: gdy upłynie termin jej ważności lub gdy zostanie zrealizowana zgodnie z warunkami, czyli gdy bank otrzyma od dostawcy niezbędne dokumenty i wypłaci na tej podstawie wszystkie środki.

Akredytywa dokumentowa i akredytywa bankowa – co warto wiedzieć?

Powyższy schemat działania dotyczy akredytywy dokumentowej, która jest najczęściej stosowana w obrocie gospodarczym i która jest podstawową akredytywą bankową.

Banki oferują w jej ramach dwa rodzaje usług, czyli:

• akredytywę importową (własną) – wówczas oferujący ją bank jest bankiem otwierającym, który zobowiązuje się do wypłaty środków kontrahentowi,
• akredytywę eksportową (obcą) – w takim przypadku bank pełni funkcję banku pośredniczącego, a jego rolą jest m.in. weryfikacja autentyczności akredytywy, pośredniczenie w przekazaniu dokumentów potwierdzających wykonanie kontraktu, a także w przekazaniu środków od odbiorcy towaru.

Jak dzielą się akredytywy? Jakie rodzaje wyróżniamy?

W obrocie gospodarczym stosuje się różne rodzaje akredytywy. Można je podzielić według następujących kryteriów:

Podstawowy podział akredytywy wg Prawa bankowego:

• akredytywa dokumentowa – bank na zlecenie odbiorcy towaru zobowiązuje się do zapłaty dostawcy określonej kwoty po spełnieniu przez niego określonych warunków,
• akredytywa pieniężna - bank na zlecenie klienta zobowiązuje się do zwrotu kwoty wypłaconej beneficjentowi lub skupu weksla trasowanego.

Ze względu na uprawnienia banku otwierającego:

• akredytywa odwołalna – bank otwierający może odwołać lub zmienić swoje zobowiązanie do momentu uznania dokumentów przez bank pośredniczący,
• akredytywa nieodwołalna – bank nie może jej zmienić ani odwołać.

Ze względu na zakres usług banku pośredniczącego:

• akredytywa potwierdzona – bank pośredniczący zobowiązuje się do wypłaty środków wierzycielowi po przedstawieniu przez niego wymaganych dokumentów, nawet jeśli nie zostaną one przekazane przez bank otwierający,
• akredytywa niepotwierdzona (awizowana) – w tym przypadku bank pośredniczący odpowiada jedynie za weryfikację autentyczności akredytywy oraz przekazanie dokumentów i środków na linii beneficjent – bank otwierający.

Ze względu na sposób płatności:

• akredytywa gotówkowa – jest płatna natychmiast po przedstawieniu przez dostawcę towarów wymaganych dokumentów,
• akredytywa z odroczonym terminem płatności – jest płatna w określonym terminie po przedstawieniu przez eksportera wymaganych dokumentów,
• akredytywa akceptacyjna – bank importera zobowiązuje się do zaakceptowania traty terminowej, czego efektem jest wygaśnięcie akredytywy i powstanie w jej miejsce zobowiązania wekslowego,
• akredytywa negocjacyjna – w tym przypadku to bank pośredniczący bada zgodność dokumentów z akredytywą i dokonuje wypłaty beneficjentowi ze środków dostarczonych przez bank importera.

Inne rodzaje akredytywy:

• akredytywa zabezpieczająca (standby) – bank importera zobowiązuje się do zapłaty określonej kwoty akredytywy na pierwsze żądanie beneficjenta - również w sytuacji, gdy importer nie realizuje warunków umowy,
• akredytywa rewolwingowa (odnawialna) – stosowana jest przy umowach przewidujących powtarzalne dostawy towarów i polega na częściowych wypłatach z puli całej akredytywy,
• akredytywa zaliczkowa – dopuszcza możliwość wypłaty zaliczki dostawcy towaru przed spełnieniem przez niego warunków umowy,
• akredytywa przenośna -  w jej przypadku beneficjent ma prawo do przeniesienia części lub całości uprawnień wynikających z akredytywy na rzecz innej osoby,
• akredytywa rembursowa – bierze w niej udział trzeci bank (rembursowy) działający w imieniu banku importera, od którego bank pośredniczący domaga się zwrotu wypłaconej beneficjentowi kwoty akredytywy.