Ustawa o kredycie konsumenckim jest podstawą prawną udzielania i spłaty zobowiązań przyznawanych konsumentom. Reguluje prawa i obowiązki kredytobiorców i kredytodawców. Sprawdź, co z nich wynika?
Ustawa o kredycie konsumenckim jest podstawą prawną udzielania konsumentom kredytów gotówkowych. Sprawdziłem jej najważniejsze postanowienia:
- Kredyt konsumencki udzielany jest przez banki SKOK-i oraz firmy pożyczkowe – odpłatnie i na podstawie zawartej umowy, w kwocie nie wyższej niż 255 550 zł.
- Ustawa o kredycie konsumenckim określa prawa i obowiązki kredytobiorcy oraz kredytodawcy.
- Obowiązki informacyjne kredytodawcy dotyczą przekazania konsumentowi wszystkich informacji dotyczących zasad zaciągnięcia i spłaty zobowiązań.
- Klient ma prawo do wcześniejszej spłaty kredytu konsumenckiego.
- Nieścisłości w dokumentacji uprawniają Cię do skorzystania z sankcji kredytu darmowego – sprawdź, na co zwrócić uwagę podpisując umowę kredytową.
Dlaczego ustawa o kredycie konsumenckim jest ważna?
Ustawa o kredycie konsumenckim zwiększa ochronę prawną osób fizycznych przy zaciąganiu zobowiązań finansowych – zarówno w bankach, jak i firmach działających poza sektorem bankowym. Nadaje Ci uprawnienia, które są ważne dla bezpieczeństwa Twojej sytuacji finansowej. Określa zasady i tryb zawierania umów o kredyt konsumencki. Nakłada na kredytodawców obowiązek udostępniania wszelkich informacji, które pozwolą na wybór oferty, która najbardziej odpowiada Twoim potrzebom.
W ustawie znajdziesz szereg informacji m.in.:
- podstawowe warunki kredytowania,
- opis procedury weryfikacji Twojej wiarygodności kredytowej,
- kluczowe postanowienia umów kredytowych,
- czas odstąpienia od umowy bez ponoszenia konsekwencji,
- sposób odstąpienia od umowy kredytowej,
- możliwości wcześniejszej spłaty kredytu,
- przypadki, w których istnieje możliwość odstąpienia od umowy (jeśli padniesz ofiarą nieuczciwej praktyki rynkowej).
Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania (RRSO) dla oferty kredytów gotówkowych wynosi 10,39%. Okres obowiązywania umowy: 72 mies., całkowita kwota pożyczki: 30 000 zł. Całkowity koszt zobowiązania spłacanego w ratach równych (annuitetowych): 9 936,04 zł, całkowita kwota do zapłaty: 39 936,04 zł. Spłata następuje w 72 ratach równych (annuitetowych). Kalkulacja została dokonana na dzień 5 listopada 2024 roku na reprezentatywnym przykładzie.
Czym jest ustawa o kredycie konsumenckim?
Ustawa z dnia 12 maja 2011 roku o kredycie konsumenckim (Dz. U. z 2018 r. poz. 993, z późn. zm.) określa trzy najważniejsze kwestie dotyczące takiego kredytu:
- zasady i tryb zawierania umów kredytowych;
- wykaz obowiązków kredytodawcy i pośrednika kredytowego w zakresie informacji udzielanych przed zawarciem umowy o kredyt konsumencki oraz obowiązki konsumenta, kredytodawcy i pośrednika kredytowego w związku z zawieraniem umowy o tego rodzaju kredyt;
- skutki uchybienia obowiązkom kredytodawcy.
Ustawa o kredycie konsumenckim została w Polsce wprowadzona w związku z koniecznością implementacji do polskiego porządku prawnego dyrektywy unijnej w sprawie umów o kredyt konsumencki. Pojawiła się w celu ujednolicenia rynku kredytowego w całej Unii Europejskiej.
Dzięki ustawie o kredycie konsumenckim można było zwiększyć ochronę prawną przysługującą konsumentom w przypadku zaciągania zobowiązań kredytowych w bankach i instytucjach kredytowych innego rodzaju. Ma ona kilka podstawowych celów:
- ochronę Twoich interesów jako kredytobiorcy,
- regulowanie relacji konsumenta z bankiem,
- stabilizację rynku kredytów konsumenckich.
Nowelizacje ustawy o kredycie konsumenckim - najważniejsze informacje
Nowelizowane przepisy ustawy o kredycie konsumenckim wpłynęły na sytuację konsumenta w kontaktach z bankami i firmami pożyczkowymi. Treść ustawy została uchwalona 12 maja 2011 roku, ale weszła w życie dopiero 18 grudnia. Zastąpiła tym samym ustawę o kredycie konsumenckim z dnia 20 lipca 2001 roku. Następnie, w wyniku modyfikacji prawa bankowego, zmieniały się również jej przepisy:
- Limit kwoty kredytu konsumenckiego – znowelizowana ustawa zwiększyła kwotę kredytu konsumenckiego z 80 tys. zł do 255 550 zł. Środki udostępniane konsumentom muszą mieć charakter „pieniężny i odpłatny”.
- Prowizja za udzielenie kredytu – wcześniejszy limit w wysokości 5% został zniesiony nowelą.
- Maksymalny limit kosztów pozaodsetkowych – na mocy nowej ustawy wprowadzono maksymalny limit kosztów, którymi nie są odsetki.
- Termin odstąpienia od umowy kredytowej – znowelizowana ustawa wydłużyła termin odstąpienia od umowy o kredyt z 10 do 14 dni.
- Kredyt hipoteczny poza ustawą o kredycie konsumenckim – w stosunku do kredytów hipotecznych stosuje się przepisy jedynie dotyczące udzielania informacji klientom przez kredytodawców.
- Polityka informacyjna banków – istnieje obecnie obowiązek publikowania formularzy informacyjnych oraz możliwości zapoznania się ze wzorem umowy zanim ją podpiszesz.
- Prawo do zwrotu części prowizji przy wcześniejszej spłacie kredytu – ustawa o kredycie konsumenckim w dzisiejszym kształcie daje Ci możliwość odzyskania od banku części prowizji przy przedterminowej spłacie.
- Reklama kredytu – jeszcze przed nowelizacją ustawy o kredycie konsumenckim banki mogły reklamować ofertę tak, aby była ona najkorzystniejsza. Obecnie muszą opierać parametry promowanego kredytu na założeniach, na podstawie których udzieliłyby zobowiązania dla 2/3 swoich klientów.
- Opłaty za wcześniejszą spłatę kredytu – znowelizowana ustawa wprowadziła możliwość pobierania przez bank do 1% kwoty, która jest przedterminowo spłacana lub do 0,5%, jeśli umowa wygasa w mniej niż rok.
W 2016 roku ponownie znowelizowano ustawę o kredycie konsumenckim – w odpowiedzi na wprowadzenie tzw. ustawy antylichwiarskiej. Zmiany, jakie wówczas wprowadzono, to głównie kwestie związane z RRSO. Określono maksymalną sumę pozaodsetkowych kosztów kredytu czy pożyczki. Nie mogły one przekraczać:
- 25 proc. całkowitej kwoty kredytu (część stała);
- 30 proc. całkowitej kwoty kredytu konsumenckiego w stosunku rocznym (część zmienna);
- 100 proc. całkowitej wartości kredytu, jeżeli jest on udzielany na kilka lat.
Dziś są one już nieaktualne. ❗
Ograniczono również ustawowo wysokość opłat maksymalnych związanych z zaległościami w spłacie należności. Najwyższa opłata za opóźnienie w stosunku rocznym nie może przekroczyć dwukrotnej wysokości odsetek ustawowych.
Z dużą nowelizacją przepisów ustawy o kredycie konsumenckim mieliśmy do czynienia w 2022 roku. Zmiany wprowadzono na mocy ustawy z dnia 6 października 2022 roku o zmianie ustaw w celu przeciwdziałaniu lichwie. Dotyczą one:
- Nowych zasad oceny zdolności kredytowej pożyczkobiorców – zarówno banki, jak i pożyczkodawcy pozabankowi, są obciążeni nowymi obowiązkami w zakresie badania Twojej zdolności kredytowej przy ubieganiu się o kredyt czy pożyczkę. W ustawie wprowadzono mechanizm badania zdolności również przez instytucje pożyczkowe. Firmy także muszą sprawdzać Twoją sytuację finansową w zaufanych bazach danych o kredytobiorcach m.in. BIK, BIG InfoMonitor.
- Zaostrzenie warunków w zakresie prowadzenia firm pożyczkowych – zwiększyła się wysokość minimalnego zakładu kapitałowego do 1 mln zł.
- Zmiana formy prawnej prowadzenia firm pożyczkowych – tylko w postaci spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z ustanowioną radą nadzorczą.
Od 1 stycznia 2024 roku weszły w życie przepisy, na mocy których Komisja Nadzoru Finansowego objęła swoim nadzorem firmy pożyczkowe.
Kto może skorzystać z ochrony, jaką daje ustawa o kredycie konsumenckim?
Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim odnoszą się do dwóch stron umowy kredytowej – kredytobiorców i kredytodawców (oraz pośredników kredytowych).
Z ochrony, jaką dają przepisy tejże ustawy, korzysta konsument, tj. zgodnie z art. 221 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 roku Kodeks cywilny osoba fizyczna dokonująca z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową.
Drugą stroną umowy jest kredytodawca, czyli bank, spółdzielcza kasa oszczędnościowo-kredytowa, oraz inne instytucje finansowe w tym firmy pożyczkowe, a nawet osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą.
RRSO według ustawy o kredycie konsumenckim
RRSO to inaczej Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania, czyli całkowity koszt kredytu, jaki ponosisz jako kredytobiorca. Określa, jaki procent całkowitej kwoty kredytu w stosunku rocznym zajmują koszty. Ustawa o kredycie konsumenckim nakłada limity wysokości RRSO przy udzielaniu zobowiązań.
Od kiedy obowiązuje ustawa o kredycie konsumenckim?
12 maja 2011 roku uchwalono przepisy ustawy dotyczącej ustawy o kredycie konsumenckim. Od kiedy obowiązuje ta ustawa? Otóż weszła ona w życie z dniem 18 grudnia 2011 roku i zastąpiła jednocześnie ustawę z dnia 20 lipca 2001 roku o kredycie konsumenckim.
Do tego 11 marca 2016 roku weszła w życie nowelizacja ustawy o kredycie konsumenckim, która m.in. ustaliła limity pozaodsetkowych kosztów kredytu. Modyfikację jej przepisów zakładał także projekt nowelizacji tzw. ustawy antylichwiarskiej z 2019 roku.
Główne postanowienia ustawy o kredycie konsumenckim
Najważniejsze w ustawie o kredycie konsumenckim jest określenie, co też należy rozumieć przez pojęcie „kredyt konsumencki”. W związku z obowiązującymi przepisami kredytem tego rodzaju jest każdy kredyt udzielany w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartości tej kwoty w walucie innej niż złotówka. Kredyt konsumencki powinien być udzielany przez kredytodawcę konsumentowi w zakresie prowadzonej działalności gospodarczej.
Przez umowę o kredyt konsumencki można rozumieć również umowę o kredyt niezabezpieczony hipoteką, który jest przeznaczony na remont domu albo lokalu mieszkalnego w wysokości nie większej niż 255 550 zł.
Ustawa o kredycie konsumenckim uwzględnia główne postanowienia dotyczące definiowania takich kredytów w pojęciu kredytu konsumenckiego. Mieści się w nim:
- Umowa pożyczki.
- Umowa kredytu w rozumieniu Prawa bankowego.
- Umowa o odroczeniu konsumentowi terminu spełnienia świadczenia pieniężnego, jeżeli jest on zobowiązany do poniesienia jakichkolwiek kosztów związanych z odroczeniem spełnienia świadczenia.
- Umowa o kredyt, w której kredytodawca zaciąga zobowiązanie wobec osoby trzeciej, a konsument zobowiązuje się do zwrotu kredytodawcy spełnionego świadczenia.
- Umowa o kredyt odnawialny.
Jakie rodzaje ochrony dla kredytobiorców zawarte są w ustawie?
Podstawowym zadaniem, jakie ma spełnić ustawa o kredycie konsumenckim jest ochrona konsumenta. Ma on kilka różnych uprawnień. Rodzaje ochrony uwzględnionej w przepisach są następujące:
- Prawo do informacji – konsument powinien otrzymać na wniosek bezpłatny projekt umowy kredytowej, wraz ze wskazaniem jego danych oraz wszystkich warunków, na jakich kredyt mógłby zostać udzielony.
- Prawo do dokonywania spłaty rat kapitałowo-odsetkowych bezpośrednio w walucie obcej – w przypadku kredytów konsumenckich walutowych.
- Prawo do otrzymania harmonogramu spłaty kredytu – na swój wniosek.
- Prawo do wypowiedzenia umowy o kredyt odnawialny w każdym czasie, bez ponoszenia dodatkowych opłat.
- Ochrona przed nadmiernym ponoszeniem kosztów – limitowaniem kosztów odsetkowych i pozaodsetkowych kredytowania.
RRSO według ustawy o kredycie konsumenckim
RRSO to inaczej Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania. Ustawa o kredycie konsumenckim, która weszła w życie w marcu 2016 roku, spowodowała, że pożyczkodawcy i kredytodawcy muszą przestrzegać limitów RRSO przy udzielaniu zobowiązań.
RRSO kredytów konsumenckich nie może przekroczyć dwukrotnej wysokości sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. Na oprocentowanie RRSO składają się również pozaodsetkowe koszty zobowiązania, które aktualnie nie mogą być wyższe niż 25 proc. całkowitej kwoty kredytu i 30 proc. całkowitej kwoty kredytu konsumenckiego w skali roku.
Wcześniejsza spłata kredytu według ustawy o kredycie konsumenckim
Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim umożliwiają Ci w dowolnym czasie na wcześniejszą spłatę zobowiązania.
Jeśli zdecydujesz się na przedterminową spłatę kredytu konsumenckiego, zgodnie z przepisami jego całkowity koszt musi ulec obniżeniu o koszty dotyczące okresu, o który skrócono czas obowiązywania umowy. Nie ma przy tym znaczenia, czy poniosłeś je przed datą tej spłaty. Powinieneś zatem uzyskać zwrot części kosztów, w tym prowizji czy ubezpieczenia oraz innych opłat.
Z drugiej strony bank lub firma pożyczkowa może zastrzec w umowie prowizję za wcześniejszą spłatę kredytu (art. 50 ustawy o kredycie konsumenckim). Prowizja może obowiązywać i będziesz musiał ją opłacić, jeśli spełnione zostaną warunki:
- Spłata przypadała na okres obowiązywania stałej stropy oprocentowania kredytu.
- Kwota spłacanego w okresie 12 kolejnych miesięcy kredytu jest wyższa niż trzykrotność przeciętnego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw, jakie ogłasza prezes GUS w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski, z grudnia roku poprzedzającego rok spłaty kredytu.
Do tego płacona przez Ciebie prowizja za spłatę kredytu przed terminem nie może przekraczać:
- 1% spłacanej części kredyty, jeśli okres między datą spłaty kredytu a założonym w umowie terminem spłaty przekracza jeden rok.
- 0,5%, jeśli okres pozostały do pierwotnej spłaty kredytu wynosi mniej niż rok.
Prowizja ta w żadnym przypadku nie może przekraczać wysokości odsetek, które byś zapłacił w normalnym trybie spłaty, ani być wyższa niż bezpośrednie koszty kredytodawcy związane z taką spłatą.
Koszty odsetkowe i pozaodsetkowe w świetle Ustawy o kredycie konsumenckim
Koszty odsetkowe i pozaodsetkowe, inaczej płacone przez Ciebie odsetki i inne opłaty w związku z zaciągniętym kredytem lub pożyczką, są limitowane. Oznacza to, że ani bank, ani firma pożyczkowa pozabankowa nie mogą w sposób dowolny ustalać ich wysokości.
Jeśli chodzi o oprocentowanie kredytu konsumenckiego, to nie może ono przekroczyć dwukrotności wysokości sumy stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 3,5 punktów procentowych. W październiku 2024 roku stopa ta wynosiła 5,75%, co oznacza, że maksymalnie kredyt konsumencki mógł być oprocentowany na poziomie 18,50%.
Limitowane są również pozaodsetkowe koszty zobowiązania, które aktualnie – w przypadku kredytów o okresie spłaty nie krótszym niż 30 dni – nie mogą być wyższe niż 10% całkowitej kwoty kredytu i 10% całkowitej kwoty kredytu konsumenckiego w skali roku. Pozaodsetkowe koszty nie stanowią więcej niż 45% całkowitej jego kwoty.
Przy kredytach i pożyczkach udzielanych na okres krótszy niż 30 dni przewidziany jest niższy limit kosztów pozaodsetkowych. Nie mogą one być wyższe niż 5% całkowitej kwoty zobowiązania.
Ustawa o kredycie konsumenckim a obowiązek informacyjny
Przepisy ustawy o kredycie konsumenckim nakładają na instytucje finansowe, w tym banki czy firmy pożyczkowe, określone obowiązki informacyjne:
- W materiałach reklamowych instytucja finansowa musi ujawniać informacje dotyczące kosztów zaciągnięcia zobowiązania w tym:
- wysokość i rodzaj stopy oprocentowania – musisz wiedzieć, czy jest to stopa stała, czy zmienna, czy obie znajdują swoje zastosowanie;
- całkowitą kwotę kredytu.
- wysokość RRSO.
- Kredytodawca musi przekazać konsumentowi informacje związane z warunkami zawarcia przyszłej umowy, obejmujące koszty, zasady spłaty zobowiązania i całkowitą kwotę do zapłaty.
Co istotne, wszystkie informacje przekazywane Ci przez kredytodawcę czy pożyczkodawcę muszą być:
- jednoznaczne – nie ma tu miejsca na swobodę interpretacji,
- widoczne – nie mogą być pisane małą, niewidoczną dla przeciętnego konsumenta czcionką,
- zrozumiałe – wyrażone w sposób łatwy, prosty i czytelny.
Bank czy firma pożyczkowa muszą udzielić Ci wszystkich potrzebnych wyjaśnień związanych z zapisami w umowie, abyś mógł podjąć ostatecznie świadomą decyzję co do zawarcia umowy kredytowej.
Odstąpienie od umowy kredytu według ustawy o kredycie konsumenckim
Ustawa o kredycie konsumenckim reguluje zasady, na których możesz odstąpić od umowy kredytowej. Takie uprawnienie przysługuje Ci w każdej chwili.
Poza tym, zgodnie z dyrektywą europejską konsument ma prawo do odstąpienia bez podawania przyczyny w terminie 14 dni od dnia jej zawarcia.
Termin ten rozpoczyna się w dniu zawarcia umowy o kredyt lub w dniu, w którym konsument otrzymał warunki umowy oraz informację o prawie odstąpienia lub braku takiego prawa.
Musisz wiedzieć też, że jeśli zawarta przez Ciebie umowa kredytowa nie zawiera elementów określonych w ustawie o kredycie konsumenckim, to zyskujesz dodatkowe uprawnienia. Będziesz mógł od niej odstąpić w terminie 14 dni, ale liczonym od dnia, kiedy kredytodawca przedstawi Ci wszystkie niezbędne informacje.
Wraz z umową kredytową powinieneś od razu otrzymać na trwałym nośniku, np. na kartce papieru, wzór oświadczenia o odstąpieniu od umowy, wraz z oznaczeniem:
- Twojego imienia i nazwiska,
- Twojego adresu,
- adresu do doręczeń elektronicznych wpisanego do bazy adresów elektronicznych, jeśli taki ma.
Ustawa o kredycie konsumenckim a dyrektywy unijne
Uchwalenie w Polsce ustawy o kredycie konsumenckim w 2011 roku było podyktowane koniecznością wdrożenia do polskiego porządku prawnego dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/48/WE z 23 kwietnia 2008 r. w sprawie umów o kredyt konsumencki (dyrektywa Consumer Credit Directive w skrócie CCD).
Na mocy obecnej, dostosowanej do prawa unijnego, ustawy o kredycie konsumenckim obywatele UE mogą zaciągać kredyty hipoteczne i gotówkowe w krajach UE.
Po 15 latach pojawiła się kolejna dyrektywa – dopasowana do ewoluującego rynku cyfrowego. Na początku października 2023 roku Rada UE przyjęła akt – CCD2. Można więc spodziewać się, że i polska ustawa o kredycie konsumenckim zostanie zmieniona.
Co zrobić, jeśli warunki kredytu nie są zgodne z ustawą o kredycie konsumenckim?
Jeśli warunki kredytu nie są zgodne z ustawą o kredycie konsumenckim, możesz powołać się na art. 45 ustawy i skorzystać z sankcji kredytu darmowego. Artykuł ten wskazuje, że jeśli Twój kredytodawca narusza określone w ustawie zasady, to masz możliwość zwrócenia mu jedynie kapitału kredytu – bez dodatkowych opłat w tym odsetek, w ustalonym terminie.
Musisz jedynie złożyć pisemne oświadczenie do banku o skorzystaniu z przysługującej Ci sankcji kredytu darmowego, w związku z nieprawidłowościami w umowie o kredyt konsumenckim. Można zaliczyć do nich m.in.:
- braki w treści umowie kredytowej, np. brak oznaczonego rodzaju kredytu, jego sumy czy terminu obowiązywania umowy;
- nieuwzględnienie w umowie informacji dotyczących kosztów związanych z kredytem, które powinieneś ponieść;
- nie zawarcie umowy w formie pisemnej czy w innej wymaganej formie;
- przekroczenie wysokości dodatkowych kosztów kredytu, jakie zostały określone w ustawie itp.
Jak ustawa o kredycie konsumenckim wpływa na pożyczki pozabankowe?
Pożyczki online pozabankowe mogą być uznane za kredyt konsumencki. Jak mają się do siebie chwilówki a ustawa o kredycie konsumenckim? Pożyczka także może być uznana za taki kredyt, o ile jest odpłatna, a instytucja finansowa udziela jej w ramach swojej działalności w kwocie nie większej niż 255 550 zł.
Firma pożyczkowa jest definiowana w ustawie o kredycie konsumenckim jako instytucja, która prowadzi działalność wyłącznie w formie spółki akcyjnej lub spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, której minimalny kapitał zakładowy wynosi 1 000 000 zł.
Pożyczkodawcy powinni być również wpisani do Rejestru Instytucji Pożyczkowych prowadzonego przez KNF. Muszą weryfikować również rzetelnie prowadzone bazy danych jak BIK czy BIG w ramach weryfikacji zdolności kredytowej potencjalnych pożyczkobiorców.
Będąc klientem firmy pożyczkowej pozabankowej, masz prawo do:
- pełnej informacji o całkowitych kosztach pożyczki,
- uzyskania pożyczki z kosztami, które nie przekraczają wartości maksymalnych określonych ustawą,
- odstąpienia od umowy pożyczkowej w ciągu 14 dni od jej zawarcia,
- spłaty części lub całości zobowiązania przed terminem określonym umową.