Czym jest i ile wynosi stopa lombardowa? Definicja i prognozy

Rada Polityki Pieniężnej jest organem decyzyjnym Narodowego Banku Polskiego. Nasz bank centralny dba o utrzymanie stabilności polskiego pieniądza. Kiedy złotówka traci na wartości na arenie międzynarodowej oraz w wyniku inflacji, RPP podejmuje zwykle decyzje o wzroście głównych stóp procentowych w Polsce.

Natomiast na wypadek kryzysu stopy procentowe są obniżane, choć dochodzi do tego również w innych sytuacjach. Wśród głównych stóp wyróżnia się między innymi stopę lombardową. Jakie ma ona znaczenie i na co wpływa jej podwyższenie lub obniżenie?

Stopa lombardowa – czym jest? Definicja

Rada Polityki Pieniężnej NBP ustala wysokość głównych stóp procentowych w Polsce, wpływając tym samym na poziom oprocentowania kredytów i pożyczek, depozytów terminowych, a także wartość pieniądza. Wśród tych stóp wyróżnić można między innymi stopę lombardową NBP. Czym ona jest?

To jedna z głównych stóp banku centralnego. Służy do ustalania ceny, po jakiej NBP udziela pożyczki bankom komercyjnym na rynku międzybankowym. Określa maksymalny możliwy do zastosowania poziom oprocentowania kredytów lombardowych, czyli kredytów pod zastaw, jakich bank centralny udziela bankom komercyjnym z zabezpieczeniem w postaci zastawu papierów wartościowych.

Stopa lombardowa nazywana jest również stopą kredytu lombardowego i ma także wpływ na wysokość oprocentowania kredytów czy pożyczek udzielanych klientom indywidualnym na rynkach finansowych.

Aktualna stopa lombardowa

W wyniku cyklu podwyżek głównych stóp procentowych w Polsce, w tym stopy lombardowej, w listopadzie 2021 roku miała ona już wysokość 1,25 proc., gdzie w październiku wciąż wynosiła 0,5 proc. Dlatego podwyżka zarządzona przez RPP była dokonana w dość szerokiej skali.

Od maja 2020 roku NBP utrzymywał stopę procentową lombardową na skrajnie niskim poziomie 0,1 proc., co oznaczało bardzo tanie kredyty udzielane zarówno bankom komercyjnym, jak i konsumentom. Wszystko po to, by pobudzić akcję kredytową w Polsce, co zasadniczo się powiodło, zwłaszcza patrząc na rynek zobowiązań hipotecznych.

Polska sytuacja gospodarcza wymagała od RPP kolejnych podwyżek, w związku z czym od stycznia 2022 roku stopa lombardowa była sukcesywnie podnoszona, aż do września 2022. We wrześniu i październiku 2023 RPP zdecydowała o obniżce stóp procentowych, dzięki czemu stopa lombardowa obecnie wynosi 5,25 %.

Na pytanie: Czy stopy procentowe zaczną spadać w 2023 roku? Odpowiedział nam specjalista z Banku Polskiej Spółdzielczości:

Punktem wyjścia w dyskusji ekonomicznej na temat perspektyw stóp procentowych NBP jest fakt, że inflacja konsumencka w Polsce pozostaje powyżej celu władz monetarnych od II kw. 2021 r. i (zgodnie z aktualnymi prognozami banku centralnego) pozostanie na podwyższonym poziomie do 2025 r. Czteroletni okres wysokiej inflacji nie pozostawia dużego pola manewru Radzie Polityki Pieniężnej – obniżając stopy procentowe zbyt wcześnie, RPP ryzykuje utratę (i tak odległej) perspektywy, w której inflacja kształtuje się na poziomie 2,5 % (plus/minus 1 pp.). 

W dyskusjach o właściwym poziomie stóp w kolejnych miesiącach należy uwzględnić również uwarunkowania wyznaczane przez zapowiadany wzrost wydatków publicznych i wynikający z tego wzrost relacji zadłużenia do PKB (powyżej 55 % w perspektywie do 2025 r., wobec 49,1 % w 2022 r.). Jeśli zwiększeniu wydatków rządowych towarzyszyć będzie również łagodna polityka NBP, wówczas istnieje ryzyko powielenia schematu z poprzednich lat, gdy konsekwencją działań antykryzysowych władz państwowych i monetarnych z czasu pandemii w 2020 r., była nie tylko poprawa dynamiki PKB, lecz także silny impuls inflacyjny w 2021 r. 

Choć uwarunkowania makroekonomiczne nie uzasadniają ewentualnej redukcji stóp NBP w 2023 r., nie można wykluczyć, iż Rada Polityki Pieniężnej zdecyduje się na taki krok, gdyby w prezentowanych cyklicznie (marzec, lipiec, listopad) prognozach gospodarczych NBP znacząco zmieniły się perspektywy powrotu inflacji do celu władz monetarnych. 

- Daniel Piekarek, Ekspert ds. Analiz Makroekonomicznych BPS

Jakie znaczenie ma stopa lombardowa na rynku finansowym?

Od tego, jaką ma wysokość stopa lombardowa, uzależnione jest, jakie będzie oprocentowanie pożyczek udzielanych przez bank centralny bankom komercyjnym czy spółdzielczym kasom oszczędnościowo-kredytowych pod zastaw posiadanych papierów wartościowych.

Dlatego stopa lombardowa kredytu NBP decyduje o tym, jak drogie będą kredyty pod zastaw udzielane bankom będącym uczestnikami rynku finansowego.

Jak wzrost stopy procentowej wpływa na ratę kredytu? Obliczenia

Obniżka stopy lombardowej – jak wpłynie na kredytobiorców?

Obniżka stopy lombardowej Narodowego Banku Polskiego wpływa pośrednio na wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek udzielanych przez banki komercyjne, SKOK-i oraz firmy pożyczkowe.

Jeszcze kilka lat temu stopa lombardowa miała bezpośredni wpływ na to, jaka będzie maksymalna wysokość odsetek od zobowiązań finansowych udzielanych przez banki i firmy pożyczkowe. Odsetki te nie mogły być naliczane według wyższej wysokości oprocentowania niż czterokrotność owej stopy.

Obecnie jednak wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek uzależniona jest od stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego. Obliczane są one jako dwukrotność sumy stopy referencyjnej NBP oraz 3,5 punktu procentowego.

Z wykorzystaniem stopy lombardowej nadal określa się wysokość odsetek naliczanych w związku z powstającymi zaległościami podatkowymi oraz zwłoką w opłacaniu składek z tytułu ubezpieczenia społecznego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

Wysokość stopy lombardowej na przestrzeni lat

Przez wiele lat stopy procentowe NBP w Polsce pozostawały na tym samym poziomie, a wraz z nimi również wysokość stopy lombardowej. Okazało się, że dopiero kryzys wywołany pandemią koronawirusa w marcu 2020 roku skłonił RPP do obniżenia głównych stóp procentowych.

Z podobnym efektem mieliśmy do czynienia w latach 2007-2009, kiedy to panował na świecie wielki kryzys finansowy. W 2007 roku RPP zdecydowała się na 4-krotną zmianę poziomu stóp procentowych, a w 2008 roku zmieniane były one 6 razy.

W tabeli znajduje się wysokość stopy lombardowej od 2011 do 2023 roku:

Stopa lombardowa a pozostałe stopy NBP

Stopa lombardowa nie jest jedyną stopą procentową, jaką ustala RPP przy banku centralnym. Stopa referencyjna, lombardowa, depozytowa i redyskontowa to cztery najważniejsze, jakie kształtują politykę pieniężną w Polsce.

Stopa referencyjna wskazuje minimalną cenę, po jakiej bank centralny jest skłonny kupić lub sprzedać krótkoterminowe papiery wartościowe. Działania te nazywane są operacjami otwartego rynku. Obecnie ma ona wpływ na wysokość oprocentowania kredytów i pożyczek. Można też powiedzieć, że stopa referencyjna określa poziom rentowności bonów pieniężnych emitowanych przez NBP, a kupowanych bądź sprzedawanych przez banki komercyjne. Jej wysokość wpływa na stawkę WIBOR®, wykorzystywaną do określania wysokości oprocentowania kredytów w bankach komercyjnych.

Z kolei stopa redyskontowa wyznacza cenę, po jakiej NBP skupuje od banków komercyjnych weksle, które wcześniej zostały nabyte przez klientów po cenie niższej od nominalnej. Bank komercyjny korzysta z tego narzędzia dla szybkiego pozyskania gotówki.

Stopa depozytowa dotyczy depozytów jednodniowych składanych przez banki komercyjne w banku centralnym. Im wyższy jest poziom tej stopy, tym wyższa będzie automatyczna rentowność depozytów składanych przez klientów w bankach komercyjnych.

Zamrożenie WIBOR(R) ratunkiem dla kredytobiorców przed rosnącymi ratami kredytów?