Faktoring – co to jest, jak działa i jakie są rodzaje faktoringu?

Jak działa faktoring?

Faktoring działa w ten sposób, że firma występująca w roli faktoranta wystawia faktury z odroczonym terminem płatności. Wysyła dokument do klienta/kontrahenta, ale jednocześnie kopia takiej faktury trafia do firmy faktoringowej (faktora). Faktor płaci za nią od razu – w tym samym dniu lub kolejnych, choć często niepełną kwotę. Kiedy przychodzi termin płatności faktury i następuje zapłata za nią, pieniądze te przekazywane są faktorowi.

W zależności od rodzaju faktoringu firmy występujące w roli faktora mogą przyjmować na siebie ryzyko wynikające z niezapłaconych faktur. Zapoznaj się z poszczególnymi rodzajami faktoringu, aby lepiej zrozumieć mechanizm działania tej usługi finansowej.

Założyłeś firmę? Sprawdź, czym jest: Kredyt obrotowy dla firm - na czym polega?

Faktoring – rodzaje

Biorąc pod uwagę charakter zobowiązania, można mówić o faktoringu wierzytelnościowym, który dzieli się na:

• faktoring zakupowy,
• faktoring sprzedażowy.

Podstawowy podział faktoringu, uwzględniający zakres ryzyka przejmowanego przez faktora, przedstawia się następująco:

• faktoring pełny,
• faktoring niepełny,
• faktoring mieszany.

Z uwagi na zakres usługi wyodrębniamy faktoring globalny i pojedynczy. Można również wymienić dwa rodzaje faktoringu, biorąc pod uwagę instytucje, które zajmują się świadczeniem takich usług finansowych. Jest to faktoring bankowy i pozabankowy.

Terytorium działania faktora pozwala wyróżnić z kolei:

• faktoring krajowy,
• faktoring międzynarodowy – tutaj można mówić o faktoringu importowym oraz eksportowym.

Podział rodzajów faktoringu ze względu na jawność prezentuje się następująco:

• faktoring jawny,
• faktoring niejawny.

Istnieją inne rodzaje faktoringu, niewymienione w powyższych klasyfikacjach:

• faktoring odwrotny (dłużny),
• faktoring dyskontowy,
• faktoring wymagalnościowy,
• faktoring zaliczkowy.

Faktoring odwrotny – co to jest?

Szczególnym rodzajem faktoringu jest faktoring odwrócony. Definicja wskazuje, że mamy tu do czynienia z faktoringiem dłużnym, w przypadku którego to przedsiębiorca zaciąga zobowiązanie w firmie faktoringowej, a następnie musi je uregulować w określonym czasie w przyszłości.

Faktoring odwrotny czy też odwrócony jest usługą, w której faktorant, czyli przedsiębiorca, wskazuje faktorowi podmioty, które zaopatrują go w produkty czy usługi. Musi im zapłacić, ale jeśli nie ma na to pieniędzy, może skorzystać z faktoringu odwróconego. W tym modelu faktoringu pieniądze na podstawie przedstawionych faktur otrzymują kontrahenci od faktora. Dochodzi do tego, gdy wystawią mu dokument, a on potwierdzi wypełnienie wszystkich uzgodnionych w zamówieniu warunków.

Faktorant musi spłacić kwotę wykupu faktorowi wraz z odsetkami. W efekcie faktoring odwrócony oznacza, że faktorant (przedsiębiorca) może otrzymać od razu większą ilość dóbr lub usług, ale nie musi z własnej kieszeni za nie płacić. Płatnością z tytułu wystawionych dokumentów zajmuje się firma faktoringowa. To tak, jakby faktor sam udzielał kredytu kupieckiego faktorantowi.

Faktoring zakupowy i sprzedażowy – co to znaczy?

Przez pojęcie „faktoring wierzytelności” należy rozumieć właściwy faktoring, który dzieli się na:

• faktoring zakupowy –  nazywany również faktoringiem odwrotnym, który polega na finansowaniu faktur zakupowych;
• faktoring sprzedażowy – polega na finansowaniu faktur sprzedażowych.

Faktoring pełny – czym się cechuje?

Podstawowy podział faktoringu wierzytelnościowego wyróżnia faktoring pełny, niepełny i mieszany.

Faktoring pełny, nazywany także faktoringiem właściwym lub bez regresu, polega na przejęciu przez faktora pełnej odpowiedzialności za ewentualną niewypłacalność kontrahenta. Sprowadza się do tego, że faktor wypłaca zaliczkę faktorantowi za przedstawioną, nieprzeterminowaną fakturę, jeśli jednak kontrahent nie zapłaci w danym czasie należności, to wszystkich czynności windykacyjnych na własną rękę i na własny koszt podejmuje się faktor.

Przedsiębiorca nie musi nawet w takiej sytuacji ponosić dodatkowych kosztów albo zwracać otrzymanej uprzednio zaliczki, ponieważ mamy tu do czynienia z faktoringiem bez regresu. Dla odróżnienia faktoring z regresem zdejmuje odpowiedzialność z faktora i przenosi ją na faktoranta.

Faktoring niepełny – co warto o nim wiedzieć?

Faktoring niepełny nazywany jest niewłaściwym lub faktoringiem z regresem. To usługa w przypadku której faktor wykupuje wierzytelność wynikającą z nieprzeterminowanej faktury od przedsiębiorcy, ale jeśli kontrahent nie zapłaci należności w terminie wskazanym w dokumencie, to żąda zwrotu wypłaconej zaliczki od faktoranta.

Przedsiębiorca musi więc ponieść pełne ryzyko niewypłacalności kontrahenta – to zupełnie inaczej niż w przypadku faktoringu bez regresu, tam windykacją należności zajmuje się bowiem faktor.

Faktoring mieszany – na czym polega?

Do faktoringu bez regresu i faktoringu z regresem, czyli faktoringu pełnego i niepełnego, dochodzi jeszcze faktoring mieszany, który zawiera elementy obu rodzajów faktoringu. Firma faktoringowa podaje w umowie z faktorantem, do jakiej kwoty będzie ponosić odpowiedzialność za niewypłacalność dłużnika. W przypadku, gdy zostanie ona przekroczona, pełną odpowiedzialność za niezapłaconą fakturę ponosi już przedsiębiorca. To on będzie musiał spłacić zatem należność.

Wymienialiśmy także inne rodzaje faktoringu, z jakimi możemy mieć do czynienia w praktyce działania firm faktoringowych.

Jeśli weźmiemy pod uwagę jawność faktoringu, będziemy mogli wyróżnić:

• Faktoring jawny, nazywany też otwartym. Faktoring jawny to usługa, w której wszystkie strony są powiadomione o korzystaniu z niej. W jego przypadku faktor lub faktorant muszą od razu powiadomić kontrahenta, że doszło do cesji wierzytelności oraz że konieczna jest spłata należności na konto faktora. Jawny faktoring ma wiele zalet, zarówno z punktu widzenia faktora, jak i faktoranta. Firma faktoringowa ma możliwość sprawdzenia przed podpisaniem umowy faktoringowej, jak wygląda sytuacja finansowa i wiarygodność kredytowa kontrahentów, aby zminimalizować ponoszone przez siebie ryzyko związane z faktoringiem jawnym. Natomiast faktorant korzysta z niższych kosztów takiego faktoringu. Dodatkowo przedsiębiorca może wpisać taką usługę w koszty uzyskania przychodu, obniżyć wysokość podstawy opodatkowania oraz odliczyć od usługi faktoringowej podatek.
• Faktoring niejawny, czyli cichy faktoring, nazywany również tajnym, polega na tym, że kontrahent nie jest informowany o cesji wierzytelności. Nieświadomy zawartej umowy faktoringowej, w czasie wskazanym na fakturze reguluje płatność względem przedsiębiorcy, a ten na podstawie usługi faktoringowej musi przekazać płatność faktorowi na konto bankowe. Taki typ faktoringu nie zmniejsza zaufania klienta względem przedsiębiorcy, do czego mogłoby dojść, jeśli ten dowiedziałby się o zaistniałej cesji wierzytelności. Będzie on dobrą propozycją dla firmy, która potrzebuje szybkiego finansowania, a w umowie kontrahent wskazał zakaz dokonania cesji wierzytelności.

Pomiędzy faktoringiem jawnym a niejawnym jest jeszcze faktoring półotwarty, w którym dłużnik dowiaduje się o umowie faktoringowej z chwilą otrzymania od faktora wezwania do uiszczenia wymaganej należności.

W zależności od liczby faktur przekazywanych faktorowi wyróżnia się:

• faktoring pojedynczy, w przypadku którego przedsiębiorca przekazuje do firmy faktoringowej tylko pojedyncze, wybrane przez siebie faktury i korzysta z usługi faktoringowej incydentalnie.
• faktoring globalny, w przypadku którego przedsiębiorca przekazuje faktorowi wszystkie swoje faktury z odroczonym terminem płatności.

Krajowy i międzynarodowy faktoring został wyodrębniony pod względem zakresu terytorialnego usług faktoringowych. Krajowy dotyczy finansowania faktur od kontrahentów z tego samego kraju, a międzynarodowy – z innych państw.

Moment otrzymania zapłaty za sprzedawaną wierzytelność w faktoringu pozwala wyróżnić:

• Faktoring dyskontowy – faktor przejmuje wierzytelność od razu po podpisaniu umowy faktoringowej, a data zapłaty należności przez kontrahenta staje się nieistotna.
• Faktoring zaliczkowy – faktor w takim przypadku wypłaca przedsiębiorcy zaliczkę na poczet wierzytelności w wysokości około 80-90 proc., a pozostała część kwoty zostaje przelana na konto klienta z chwilą spłaty faktury przez dłużnika.
• Faktoring wymagalnościowy – w takiej sytuacji przedsiębiorca otrzymuje kwotę ze sprzedaży wierzytelności dopiero wtedy, gdy dłużnik spłaci należność na rzecz faktora.

Warto wspomnieć jeszcze o faktoringu dyskontowym jako usłudze finansowej, która pozwala przedsiębiorcy na natychmiastowe uzyskanie środków – stąd też nazywany jest faktoringiem przyspieszonym. Wiąże się to jednak z koniecznością poniesienia wyższej prowizji na rzecz faktora, co obniża wysokość otrzymanej wypłaty.

Faktoring zaliczkowy zakłada z kolei wypłatę tylko zaliczki stanowiącej określony w umowie faktoringowej procent kwoty znajdującej się na dokumencie sprzedaży. Dopiero po tym, jak dłużnik skieruje płatność na konto faktora, wypłacana jest pozostała część należności.

Kto jest uczestnikiem faktoringu?

W ramach usługi faktoringowej uczestniczą trzy podmioty. Uczestnikami takiej transakcji są:

• Faktor – faktoringowa instytucja finansowa, którą mogą być bank lub inna wyspecjalizowana firma świadcząca usługi faktoringowe. Zajmuje się nabywaniem wierzytelności i wypłatą na rachunek przedsiębiorcy środków w formie zaliczki o określonej wysokości, stanowiącej pewien procent od wartości przedstawionej faktury (zwykle to 80-90 proc.).
• Faktorant – przedsiębiorca, który przekazuje do firmy faktoringowej faktury wystawione kontrahentom, w zamian uzyskując zapłatę zaliczkową.
• Kontrahent – nazywany również dłużnikiem faktoringowym, który zobowiązany jest do zapłaty faktury w określonym w niej terminie.

Faktoring – koszty

Firmy faktoringowe zarabiają na prowizjach, jakie pobierają od swoich klientów – faktorantów. Ile kosztuje faktoring w Polsce? Jakie są standardowe opłaty związane z usługą faktoringową?

Wszystko zależy od tego, jaki rodzaj faktoringu wybiera faktorant. W niektórych przypadkach pobierana jest stała, miesięczna opłata za przyznany przedsiębiorstwu limit. W innych formach współpracy z firmami faktoringowymi można płacić dzienną prowizję od sfinansowania przedstawionej faktury. Wyróżnia się przy tym:

• prowizję pobieraną za sfinansowaną fakturę,
• prowizję w przypadku braku spłaty należności wynikającej z faktury,
• prowizję za udostępnienie limitu faktoringowego.

Przedsiębiorca może znaleźć oferty, w których płaci się stałą opłatę abonamentową w ustalonej wysokości. Faktor nie dolicza tu już żadnych opłat za finansowanie i czynności administracyjne.

Marża faktora, dodawana do stawki WIBOR(R) dla ustalenia oprocentowania od udzielonej zaliczki, według którego ustalane są odsetki, może wynosić zwykle od 0,2 proc. do 4 proc. w skali miesiąca. Najtańszy faktoring to faktoring jawny, z regresem, w przypadku którego ryzyko ponoszone przez faktora jest zdecydowanie najniższe z uwagi na specyfikę takiej usługi finansowej.

Dla kogo faktoring będzie korzystnym rozwiązaniem?

Z faktoringu mogą skorzystać zarówno duże, jak i małe firmy. Dla małych firm jest on usługą elastyczną, która może dotyczyć nawet nowo powstałych przedsiębiorstw, dopiero rozpoczynających prowadzenie działalności. Być może chcą już na wstępie przyciągnąć do siebie kontrahentów i zaoferować im wydłużony okres zapłaty.

Faktoring dla nowych firm czy małych przedsiębiorstw zwykle ma charakter pojedynczy lub dokonywany jest w ramach ustalonego limitu. Dzięki temu nie zmniejsza się zdolność kredytowa przedsiębiorstwa, co ułatwia późniejsze staranie się o udzielenie kredytu dla firmy, np. przeznaczonego na inwestycje firmowe.

Z tego wynika, że faktoring dla firm nie jest zarezerwowany wyłącznie dla dużych przedsiębiorców, choć oczywiście oni także z niego korzystają w celu zmniejszenia ryzyka utraty płynności finansowej. Jest to szczególnie ważne w branżach, w których stosowane są długie okresy przy kredytach kupieckich.

Dzieje się tak na przykład w przypadku faktoringu eksportowego. Dzięki faktoringowi firmy nie tylko mogą od razu uzyskać zapłatę za faktury wystawione z odroczonym terminem płatności, ale jednocześnie korzystać z pomocy w weryfikowaniu wiarygodności i wypłacalności swoich kontrahentów – w Polsce i poza granicami kraju.

Długie terminy płatności obowiązują w większości firm transportowych. Dla nich faktoring staje się najlepszą formą finansowania bieżącej działalności. Mogą bez problemu płacić m.in. raty leasingowe, gdy wprowadzają nowe pojazdy do swojej floty za pośrednictwem finansowania leasingowego. W parze z usługą faktoringu dla transportu idą karty paliwowe, które często pozwalają płacić za paliwo, a także pokryć inne koszty transportowe.

Korzyści z faktoringu odnoszą również zadłużone firmy, które nie chcą jeszcze bardziej powiększać swoich długów. Faktoring dla zadłużonych może przybrać formę faktoringu odwróconego (odwrotnego, zwrotnego). Wtedy to faktor płaci za faktury dostawców faktoranta, a ten spłaca je we wskazanym czasie.