Jak fuzje i przejęcia banków w Polsce wpływają na kredytobiorców?

Na polskim rynku stosunkowo często dochodzi do połączenia czy przejęcia banków. Banki w Polsce łączą się ze sobą i wspólnymi siłami kreują nową ofertę dla klientów.

Co się jednak dzieje z kredytobiorcami i ich kredytami, kiedy realizowana jest fuzja lub przejęcie banku? Czy umowy zachowują ważność?

Czy na przykład kredyt hipoteczny w dalszym ciągu musi być przy takiej okazji spłacany, czy istnieje możliwość wypowiedzenia umowy bez przykrych konsekwencji finansowych dla kredytobiorcy?

Na czym polega fuzja banków?

Fuzja to pojęcie z dziedziny ekonomii, które oznacza dobrowolne połączenie się co najmniej dwóch przedsiębiorstw w jedno. Jest to dość powszechne zjawisko wśród banków, które się łączą, głównie w celu zwiększenia udziału w rynku. Wiele zyskują na fuzji, dlatego mogą zaoferować klientom ciekawe warunki np. kredytów gotówkowych i hipotecznych.

Do takiego połączenia najczęściej dochodzi poprzez wchłonięcie mniejszego banku przez większy lub stworzenie nowego podmiotu z co najmniej dwóch działających wcześniej pod innymi markami. Dochodzi przy tym do rebrandingu – jedna czy obie marki znikają z rynku, a tworzona jest nowa, ewentualnie mniejszy, przejmowany, obiera nazwę większej instytucji.

Każda fuzja banków jest nagłaśniana w mediach, ponieważ niesie poważne skutki – zarówno dla krajowego sektora bankowego, jak i samych klientów. Ci ostatni obawiają się przede wszystkim zmiany warunków dotychczasowych umów i cenników.

Największe obawy dotyczą zobowiązań – czy na przykład zaciągnięty w promocji kredyt gotówkowy po fuzji nie zostanie wyżej oprocentowany? Co się dzieje z długoterminowymi kredytami hipotecznymi, jakie klienci uzyskali w macierzystym banku?

Jakie są rodzaje fuzji?

Istnieją trzy rodzaje fuzji, jakie są praktykowane ogólnie na rynku i są to:

• fuzja horyzontalna – gdy łączą się przedsiębiorstwa działające w tej samej branży,
• fuzja wertykalna – gdy łączą się firmy zajmujące się dotychczas różnymi etapami produkcji tego samego produktu,
• fuzja konglomeratowa – gdy łączą się przedsiębiorstwa działające dotychczas w różnych branżach.

W przypadku banków mamy zatem do czynienia z fuzjami horyzontalnymi.

Co oznacza fuzja w bankach?

Już wyjaśniliśmy, co to jest fuzja banków, ponieważ nie różni się ona niczym od fuzji innych przedsiębiorstw. W przypadku instytucji bankowych dochodzi najpierw do fuzji prawnej, czyli zawarcia umowy między podmiotami, która może określać albo zasady wchłonięcia jednego banku przez drugi, albo powstania nowego podmiotu bankowego.

W kolejnym kroku następuje fuzja operacyjna, która polega na połączeniu systemów informatycznych obu banków, a także ujednoliceniu systemu obsługi klientów obu dotychczasowych podmiotów.

Fuzja banków w Polsce – najważniejsze informacje

Fuzje banków w Polsce miały miejsce już wielokrotnie. Najlepiej świadczą o tym liczby – w 1997 roku w naszym kraju działały 83 banki komercyjne, natomiast w listopadzie 2022 roku było już ich zaledwie 30. O jeden więcej niż pod koniec 2021 roku. Ponadto działały 503 banki spółdzielcze – o 4 więcej niż pod koniec 2021 roku – oraz 36 oddziałów banków zagranicznych i instytucji kredytowych.

Takie zmniejszenie liczby instytucji wynika w głównej mierze właśnie z połączeń i przejęć mniejszych banków przez większe. Poniżej przedstawiamy największe fuzje i przejęcia w bankach w Polsce, do jakich dochodziło w ostatnich 20 latach.

Jeszcze w 2019 i 2020 roku mówiono głośno o możliwej fuzji banków Alior i Pekao, jednak instytucje te zdementowały plotki. Nie doszło także do skutku połączenie Idea Banku i Getin Noble Banku – w tym przypadku zgody na fuzję nie wydała KNF.

Natomiast w 2021 roku Bank Pekao w ramach wszczętej przez BFG przymusowej restrukturyzacji części przedsiębiorstwa Idea Banku przejął go. Zabezpieczył też obsługę klientów tej instytucji.

O restrukturyzacji Getin Banku mówiło się już od dłuższego czasu. Od 2016 roku notował straty, a w kwietniu 2022 roku po ujawnieniu najnowszych wyników finansowych okazało się, że zasoby kapitałowe instytucji są zbyt niskie względem depozytów klientów. Dlatego Getin Noble Bank stanął na skraju upadłości.

Bankowy Fundusz Gwarancyjny zdecydował 29 września 2022 roku o wszczęciu przymusowej restrukturyzacji tego banku. Przypomnijmy, że w skład marki Getin Noble Bank wchodzą aktualnie:

• Getin Bank – zajmuje się obsługą klientów detalicznych,
• Noble Bank – oferuje usługi w ramach private banking.

W następstwie zatwierdzonej restrukturyzacji działalność obu banków zostanie najpierw przeniesiona do banku pomostowego, czyli Banku BFG SA. Później zostanie on przemianowany na Velo Bank, a jego właścicielami będą odtąd:

• Bankowy Fundusz Gwarancyjny,
• 8 największych banków komercyjnych działających w Polsce, które tworzą tzw. System Ochrony Banków Komercyjnych SA (w skrócie SOBK).

Do czasu, aż rebranding Getin Noble Banku nie zostanie zakończony, placówki banku będą działały pod dotychczasowymi szyldami.

Czy kredytobiorca powinien być poinformowany o fuzji w banku?

Banki muszą poinformować wszystkich swoich klientów o fuzji, ponieważ jej skutkiem jest nie tylko zmiana nazwy usługodawcy, ale zazwyczaj także systemu bankowości elektronicznej, adresów placówek (zwykle dochodzą nowe), a nierzadko także numerów rachunków.

Jaki wpływ ma fuzja banków na kredyty?

Z punktu widzenia klienta fuzja oznacza jedynie to, że z dniem połączenia dostawcą usług staje się nowy podmiot (choć nie zawsze, jeśli jest się klientem banku przejmującego, a nie przejmowanego). Zasadą jest, że zakres tych usług musi być po fuzji nie mniejszy niż wynika to z zawartych wcześniej umów.

Oznacza to, że umowy kredytowe automatycznie przechodzą pod obsługę nowego podmiotu i nie powinny być zmieniane pod kątem warunków.

Fuzja bankowa - jakie ma znaczenie przy spłacie kredytów?

W praktyce po fuzji zmienia się jedynie podmiot świadczący usługi, a więc strona umowy kredytowej, natomiast nie zmieniane są same warunki kredytu, czyli np. oprocentowanie, czy harmonogram spłat. Warunki kredytu nie mają prawa się zmienić po przejęciu na gorsze.

Mogą zostać zmienione na lepsze, ale z reguły są pozostawione bez zmian i nie trzeba nawet podpisywać żadnego aneksu do umowy kredytowej. Czasami jednak dochodzi do zmiany numera konta bankowego do spłaty rat. Powyższe zasady dotyczą zarówno sytuacji fuzji, jak i przejęcia jednego banku przez drugi.

W przypadku Getin Noble Banku, który staje się Velo Bankiem, jest już jednak inaczej, ponieważ chodzi tu o przymusową restrukturyzację instytucji, która stanęła u progu upadku. Co z kredytobiorcami? Klienci nowego Velo Banku, a starego Getin Noble Banku będą obsługiwani tak samo jak dotychczas, co oznacza, że:

• nie ulegną zmianie numery rachunków bankowych;
• pozostawiony zostanie dostęp do wszystkich środków zgromadzonych na rachunkach;
• będzie można w dalszym ciągu korzystać z bankowości elektronicznej i mobilnej, a loginy i hasła pozostaną takie same;
• będą działały karty i bankomaty;
• adresy placówek bankowych i oddziałów pozostaną te same, ale zmienią się ich szyldy.

Nowy, pomostowy Velo Bank ma działać nawet 2 lata lub rok dłużej. Wszystko zależy od decyzji, jaka zostanie podjęta przez Komisję Europejską. W międzyczasie mają być podejmowane próby jego sprzedaży.

Kredyty gotówkowe i hipoteczne udzielone w złotówkach przez Getin Bank klientom detalicznym zostaną przeniesione do nowego Velo Banku. Nie ma tu żadnej zmiany. Kredytobiorcy będą zobowiązani je spłacać na tych samych zasadach jak dotychczas, pomimo przekształceń właścicielskich czy rebrandingu Getin Banku. Najprawdopodobniej nie pojawi się przy tym konieczność podpisywania aneksów do umów, jak wynika z informacji opublikowanych przez BFG.

Na uwagę zasługuje jednak fakt, że kredyty frankowe hipoteczne nie zostaną, zgodnie z podjętą przez Bankowy Fundusz Gwarancyjny decyzją, przeniesione do nowo powstającego Velo Banku. Bank pomostowy nie będzie ich przejmował, dlatego podobnie jak inne hipoteczne zobowiązania walutowe pozostaną w Getin Noble Banku SA. Należy je spłacać na dotychczasowych zasadach.

To bardzo ważna informacja, zwłaszcza że Getin Noble Bank miał największy udział kredytów we frankach szwajcarskich w swoim portfelu kredytowym. Jak można się domyślać, po części właśnie ta sytuacja wpędziła Getin Noble Bank w problemy finansowe.

Aż 10 tys. klientów wytoczyło wobec tego banku postępowania sądowe o unieważnienie umów kredytowych. W sprawach tych sądy wydały wyroki korzystne dla klientów, a uderzające w finanse instytucji.

Sądy potwierdzają w wydawanych orzeczeniach, że umowy o kredyt indeksowane w CHF stosowane przez Getin Bank w latach 2005–2008 zawierają klauzule niedozwolone, które są podstawą do ich unieważnienia. Wielu klientów czeka na swoją rozprawę, a inni chcą dopiero składać pozew sądowy.

Wydana przez BFG decyzja o pozostawieniu kredytów frankowych w Getin Noble Banku może utrudnić kredytobiorcom – frankowiczom dochodzenie swoich roszczeń. BFG informuje, że rozważa kroki, które pozwoliłyby zawiesić już trwające postępowania sądowe.

Trwająca przymusowa restrukturyzacja Getin Noble Banku wyklucza pod względem formalnym i prawnym wszczynanie przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego. Dlatego nawet wygrana w sądzie przez frankowicza nie spowoduje, że będzie on w stanie skutecznie wyegzekwować od Getin Banku nadpłacone kwoty w postępowaniu komorniczym.

Gdyby Getin Noble Bank ogłosił upadłość, nie zakończyłoby to problemów frankowiczów. Klienci spłacający zobowiązania frankowe otrzymaliby pismo od syndyka z żądaniem spłaty długów.

Korzyści wynikające z połączenia banków

Fuzje w sektorze bankowym oznaczają zmiany na rynku oraz zmiany dla klientów. Skutkiem połączeń instytucji jest przede wszystkim konsolidacja rynku i zmniejszenie konkurencyjności – na arenie pozostają najsilniejsze podmioty, natomiast mniejsze zostają zmarginalizowane lub w końcu wchłonięte przez większe banki.

Z drugiej strony jednak fuzje powodują, że połączone banki staja się silniejsze i stabilniejsze finansowo, co ma pozytywny wpływ na cały sektor bankowy. A jakie korzyści dla klientów płyną z połączeń banków? Z pewnością należy wymienić choćby te:

• dostęp do większej liczby placówek i bankomatów,
• poszerzenie oferty o nowe produkty i usługi,
• czasami obniżenie cen usług,
• większe bezpieczeństwo korzystania z usług silniejszych podmiotów.

Fuzje banków oraz przejmowanie mniejszych instytucji przez większe to dzisiaj silny trend również na zachodzie Europy, dlatego należy się spodziewać, że w Polsce również dojdzie już niebawem do kolejnych połączeń. Do takich sytuacji powinniśmy się więc jako klienci po prostu przyzwyczaić.