Czym jest spirala zadłużenia? Jak wyjść z pętli długów?

Długi mogą doprowadzić Cię do bankructwa. Wyjściem z sytuacji może być połączenie kredytów i pożyczek w jeden kredyt konsolidacyjny. Zobacz w artykule informacje o spirali zadłużenia: 

• Długi Polaków na wrzesień 2024 roku wynosiły 86,5 mld zł. 
• Spirala zadłużenia to sytuacja, w której zaciągasz kredyty i pożyczki, by spłacić inne zobowiązania. 
• O przekredytowaniu mówi się, gdy spłata rat kredytów i pożyczek zajmuje od 40 do 60% dochodów. 
• Konsolidacja zadłużenia, negocjacje z wierzycielami, a ostatecznie upadłość konsumencka pozwalają wyjść ze spirali długów.

Jak zadłużają się Polacy? 

We wrześniu 2024 roku, według danych zgromadzonych w Rejestrze Dłużników BIG InfoMonitor i bazie Biura Informacji Kredytowej, długi Polaków przekroczyły rekordowe 86,5 mld zł. Oznacza to wzrost rok do roku o 2,9 mld zł, czyli o 3,5%. Nierzetelnych dłużników było blisko 2,6 mln osób, czyli niespełna tyle, ile wynosi łączna liczba mieszkańców Warszawy i Wrocławia. Raport InfoDług pokazał również, że jest nieco mniej dłużników – rok do roku ich liczba zmniejszyła się o 116 790 osób.

Zadłużenie Polaków w bankach i poza systemem bankowym powoduje, że na jedną osobę przypada około 33,5 tys. zł przeterminowanego długu¹.

Około 38% Polaków przyznało w badaniu BIG InfoMonitor, że boryka się z kłopotami finansowymi, co stanowi wynik najniższy od blisko trzech lat. Kłopoty finansowe wynikają głównie z²:

• niskich zarobków, 
• inflacji, 
• wysokich kosztów życia, zwłaszcza rachunków za prąd, gaz i wodę, 
• nagłych sytuacji, jak choroba, utrata pracy.  

Długi rosną, a spirala zadłużenia zaciska się na szyi dłużnika. Jeśli znajdujesz się w takiej sytuacji, możesz wyjść na finansową prostą. Zatrzymaj lawinę długów i zacznij systematycznie spłacać swoje zadłużenie. Jak to zrobić?

Co oznacza spirala zadłużenia?

Spirala długów oznacza moment, w którym dłużnik nie jest w stanie spłacić wcześniejszych zobowiązań finansowych i celem ich uregulowania, zaciąga kolejne kredyty, co generuje coraz większe zadłużenie. Słowo spirala użyte jest w znaczeniu bardziej metaforycznym.

Zobowiązania pociągają za sobą kolejne długi, przez co kredytobiorca może mieć wrażenie, że znalazł się w sytuacji bez wyjścia. Pętla zadłużenia wydaje się coraz bardziej zaciskać, a możliwości na jej przerwanie ubywa. W końcu im więcej zobowiązań, tym mniejsza zdolność kredytowa.

Brak spłaty na czas sprawi, że trafisz na listę dłużników. A wtedy nie będzie już mowy o zaciągnięciu kredytu. W efekcie zostajesz sam ze swoimi długami. Nie ma jednak sytuacji bez wyjścia.

Jakie są objawy spirali zadłużenia? 

Kiedy długi powiększają się, a budżet domowy przestaje się domykać, być może doświadczasz spirali zadłużenia. Wśród objawów tego stanu mogę wymienić: 

• Wzrost wysokość i liczby spłacanych rat – brakuje pieniędzy na pokrycie kolejnych płatności i na niezbędne wydatki. Jeśli zauważasz, że pojawiają się u Ciebie trudności ze spłatą podstawowych, bieżących długów, jak czynsz, rachunki za media, albo raty kredytów, to znak ostrzegawczy, że być może wpadasz w pętlę zadłużenia.  
• Zaciąganie pożyczek i kredytów na spłatę wcześniejszych zobowiązań – taka strategia tylko doraźnie pozwoli Ci na spłatę kolejnych rat, ale nie rozwiąże podstawowego problemu, jakim jest rosnące zadłużenie. 
• Wysokie obciążenie domowego budżetu kosztami obsługi zadłużenia – nie tylko raty kredytów i pożyczek wpływają na Twoją sytuację finansową, ale i konieczność uiszczania odsetek karnych i dodatkowych opłat naliczanych przez wierzycieli z tytułu nieterminowej spłaty. 
• Zaciąganie chwilówek – przez niską zdolność kredytową najprawdopodobniej nie masz szans na wzięcie kredytu bankowego. Dlatego zwracasz się w kierunku chwilówek. Twoja zdolność kredytowa jest obciążana, a długi rosną. Pożyczka online – chwilówka – może być dobrym pomysłem na szybkie pozyskanie środków finansowych, ale tylko wtedy, gdy wiesz, że będziesz w stanie ją spłacić. W przeciwnym wypadku zaciąganie kilku chwilówek w stosunkowo krótkim czasie to najlepsza oznaka tego, że tkwisz w spirali zadłużenia.

Przekredytowanie i jego wpływ na zadłużenie 

Przekredytowanie to sytuacja, gdy obciąża Cię spłata dużej liczby zobowiązań. Dla każdego kredytobiorcy może być to nieco inna liczba kredytów czy pożyczek. O przekredytowaniu mówi się zwykle, gdy suma zobowiązań przekracza około 50% dochodów, ale możesz spotkać się również z granicą przekredytowania ustanowioną na 40 lub 60% wartości dochodów kredytobiorcy i jego gospodarstwa domowego.

Im bardziej zobowiązania rzutują na Twój budżet, tym większe ryzyko, że wpadniesz w spiralę długów. Taka sytuacja wymaga podjęcia odpowiednich decyzji, by poradzić sobie z sytuacją. Zbyt dużą liczbę kredytów jednocześnie można zamienić na jeden kredyt konsolidacyjny, albo postarać się o renegocjowanie warunków umów. 

Jakie są konsekwencje spirali zadłużenia?

Konsekwencją wpadnięcia w spiralę zadłużenia jest m.in. stres, jaki odczuwa dłużnik. Jest to sytuacja powodująca ciągłe napięcie, co może powodować rozwój depresji, nerwicy lękowej czy bezsenności. Kondycja psychiczna dłużnika wpływa także na zdrowie fizyczne, zwiększając ryzyko pojawienia się i pogłębienia różnych chorób.  

Przy spirali zadłużenia grożą Ci konsekwencje finansowe, z utratą majątku włącznie. Niespłacane długi powodują wszczęcie procedury windykacyjnej przez wierzycieli. W efekcie Twoje mieszkanie, dom, samochód, środki na kontach bankowych mogą zostać przejęte przez komornika. Tak drastyczne konsekwencje niestety zdarzają się i mogą być dla Ciebie, Twojej rodziny, ale i dla prowadzonego biznesu katastrofalne.  

Spirala zadłużenia odbiera pewność siebie. Tracisz stabilność finansową, a wraz z nią podstawy spokojnego życia. Masz problemy z zachowaniem płynności w spłacaniu kolejnych wierzytelności. Dlatego możesz popaść w takie długi, że jedynym rozwiązaniem w Twoim przypadku stanie się ogłoszenie upadłości konsumenckiej lub bankructwa, jeśli prowadzisz biznes. 

Jak wyjść z pętli długów? 

Z pętli długów można się uwolnić i istnieje kilka strategii, które pozwolą Ci wyjść z tego stanu przytłoczenia problemami finansowymi. Wśród nich mogę wyróżnić: 

• Konsolidacja zadłużenia – polega ona na połączeniu spłaty kilku różnych zobowiązań w jeden większy kredyt z niższą ratą, która wynika z zaproponowania Ci korzystniejszych warunków kredytowania oraz wydłużenia okresu kredytowania. Umożliwia uporządkowanie swoich finansów i zmniejszenie obciążenia z tytułu spłacanych rat. 
• Planowanie budżetu – spisz sobie na kartce, w aplikacji czy w programie komputerowym swoje wydatki i wpływy. Regularnie planuj budżet, z uwzględnieniem w pierwszej kolejności konieczności zapłaty rachunków za mieszkanie, rat kredytów i pożyczek i tym podobnych. Na zakupy chodź z listą produktów. Nie kupuj spontanicznie, pod wpływem chwili.  
• Ograniczenie wydatków – zauważ, gdzie możesz zaoszczędzić i wprowadź redukcję wydatków w życie. 
• Zwiększenie przychodów – postaraj się o dodatkową pracę, być może po godzinach, albo poproś o podwyżkę.  
• Negocjacje z wierzycielami – jeśli jesteś w trudnej sytuacji finansowej, a Twoje zadłużenie rośnie, podejmij negocjacje warunków spłaty długów, np. zaproponuj wydłużenie okresu spłaty czy poproś o umorzenie części odsetek karnych naliczonych za zwłokę. 
• Ustalenie planu spłaty długów – rozsądek w planowaniu wyjścia ze spirali zadłużenia jest bardzo ważnym czynnikiem. Jeśli możesz, to ustal samodzielnie realistyczny plan spłaty zobowiązań, a gdy nie – skorzystaj z pomocy firm zajmujących się restrukturyzacją długów.  

Ostatecznie sposobem wyjścia ze spirali zadłużenia może być ogłoszenie upadłości konsumenckiej przez sąd. Pozwoli ona wstrzymać toczone wobec Ciebie postępowania windykacyjne i egzekucyjne. Jednak rzutuje na całą Twoją finansową przyszłość. Nie wszystkie zobowiązania mogą być umorzone, np. alimenty czy grzywny, które i tak musisz zapłacić.

Jak uniknąć spirali zadłużenia? 

Możesz uniknąć spirali zadłużenia, jeśli będziesz racjonalnie podejmować decyzje finansowe. Wśród najważniejszych metod zapobiegania wpadnięciu w spiralę zadłużenia mogę wymienić: 

• Bądź odpowiedzialny w kwestiach finansowych – nie możesz podchodzić lekkomyślnie do swoich finansów i kupować kolejne sprzęty, ubrania czy biżuterię na kredyt. Nie dopuszczaj do sytuacji, w której wysokość miesięcznie regulowanych rat przekracza 30% Twoich dochodów. Weź pod uwagę to, że Twój budżet domowy może zmienić się w przyszłości i trudno przewidzieć, w jakim stopniu.  
• Nigdy nie zaciągaj kredytu czy pożyczki na spłatę wcześniejszego zobowiązania – taki krok powinien być tylko ostatecznością. Najpierw skorzystaj ze wszystkich dostępnych rozwiązań. Zaliczają się do nich m.in. wakacje kredytowe, które pozwolą Ci wziąć głębszy oddech i uregulować naglące rachunki. 
• Nie unikaj kontaktu z wierzycielami – jeśli pojawiają się pierwsze problemy ze spłatą kredytu – staw im czoło. Poinformuj bank, że np. straciłeś pracę, a być może wypracujecie wspólne rozwiązanie, np. bank pozwoli Ci na wydłużenie okresu kredytowania, co umożliwi zmniejszenie miesięcznych rat. 
• Konsoliduj zobowiązania – dzięki konsolidacji kredytu masz szansę zamienić kilka droższych zobowiązań na jedno tańsze, z mniejszą ratą.  
• Racjonalizuj swoje kredyty i pożyczki – jeśli rzeczywiście musisz pożyczyć od banku czy firmy pozabankowej pieniądze, to spróbuj ograniczyć kwotę kredytu czy pożyczki.  
• Twórz budżet domowy rozważnie – spisuj wydatki i wpływy, sprawdzaj, czy w jakiejś kategorii kosztów nie wydałeś zbyt wiele i z czego to wynikało. Pozwoli Ci to na ograniczenie niepotrzebnych wydatków, co pomoże ci szybciej wywiązać się ze spłaty kredytów czy pożyczek.  
• Zastaw mieszkanie, samochód, działkę albo sprzedaj elementy majątku – to radykalne działanie, ale może przynieść rozwiązanie dla Twoich problemów finansowych. Być może dzięki np. sprzedaży auta uzyskasz pieniądze niezbędne do danej inwestycji i pokrycia bieżących kosztów, bez konieczności zaciągania zobowiązania.  

Nie zapożyczaj się ponad miarę, by nie doszło do przekredytowania. Zawsze zastanów się, czy kolejny kredyt lub pożyczka rzeczywiście są Ci potrzebne.