Upadłość konsumencka a darowizna domu – co musisz wiedzieć?

Nagromadzenie zobowiązań finansowych może doprowadzić Cię do poważnych problemów. Kiedy kredyt konsolidacyjny to za mało, być może rozwiązaniem będzie ogłoszenie upadłości konsumenckiej. W naszym artykule poruszamy tematykę związku pomiędzy takim postępowaniem a darowizną domu: 

• Darowizna będzie bezskuteczna, jeśli przekażesz ją w ciągu roku przed złożeniem wniosku o upadłość konsumencką.  
• Nieodpłatne przekazanie nieruchomości może zostać unieważnione na mocy art. 127 i 132 Prawa upadłościowego.  
• Skarga pauliańska może odwołać darowiznę, jeśli doszło do pokrzywdzenia wierzycieli darczyńcy.  

Czym jest darowizna domu w kontekście upadłości konsumenckiej? 

Darowizna polega na nieodpłatnym przekazaniu innej osobie pewnych składników majątku należących do darczyńcy. Ten, kto ją dostaje, nazywany jest obdarowanym. W przeciwieństwie do sprzedaży nie ma tu zwrotnego świadczenia pieniężnego. Jako obdarowany nic nie płacisz za darowiznę, a jako darczyńca – nie żądasz za nią zapłaty. Możesz przekazać w ten sposób składniki Twojego majątku, w tym nieruchomości.  

Problem pojawia się, jeśli chcesz przekazać w darowiźnie dom w upadłości konsumenckiej. Okazuje się, że Prawo upadłościowe uznaje, że darowizna  była bezskuteczna, jeśli została dokonana przez upadłego w ciągu roku przed dniem złożenia wniosku o ogłoszenie upadłości. Wejdzie w skład masy upadłościowej, z której będą zaspokajani Twoi wierzyciele. Dom zostanie najpewniej sprzedany, a środki uzyskane w ten sposób posłużą do spłaty długów.   

Czy darowizna domu może wpłynąć na ogłoszenie upadłości konsumenckiej? 

Darowizna domu powoduje, że nie jesteś już właścicielem danej nieruchomości, dlatego wierzyciel traci możliwość zaspokojenia z niej swoich roszczeń. Jednak warto się zastanowić, czy darowizna domu wpływa na upadłość konsumencką? Ważne jest, kiedy została ona dokonana, co będzie przedmiotem analizy przez sąd i syndyka.  

Zdarza się, że dana osoba, która znajduje się w trudnej sytuacji finansowej i ma zamiar ogłosić upadłość konsumencką, decyduje się na przekazanie swoim najbliższym najcenniejszych składników majątku. Może być to darowizna nieruchomości, przy czym postępowanie upadłościowe rozpoczyna na krótko po tym fakcie. Najpewniej w takim przypadku jej przekazanie zostanie uznane za nieważne – tak samo jak i innych, przekazanych na rok przed złożeniem wniosku o ogłoszenie upadłości.  

Czy darowizna domu może zostać unieważniona w upadłości konsumenckiej? 

Darowizna domu może zostać uznana za bezskuteczną, czyli zostanie unieważniona w kilku przypadkach przy ogłoszeniu upadłości konsumenckiej. Syndyk może wnioskować o takie unieważnienie w przypadku: 

• Darowizny domu w ciągu roku poprzedzającego dzień złożenia wniosku o upadłość – wskazuje na to art. 127 Prawa upadłościowego¹. Przekazany przedmiot darowizny będzie częścią masy upadłościowej. 
• Darowizny dokonanej po dniu ogłoszenia upadłości – nie dłużej niż przez dwa lata, zgodnie z art. 132 ust. 3 Prawa upadłościowego. 
• Darowizny, która spowodowała pokrzywdzenie wierzycieli – jeśli dokonałeś darowizny domu, która jest dla wierzycieli niekorzystna, by uciec przed egzekucją majątku, sąd może orzec jej bezskuteczność. Istotne jest, czy w chwili jej dokonania byłeś niewypłacalny lub z powodu jej realizacji stałeś się niewypłacalny, zgodnie z art. 527 i 528 Kodeksu cywilnego².  
• Zastosowania skargi pauliańskiej – również na podstawie art. 527 Kodeksu cywilnego. Wierzyciel może wnieść pozew do sądu o uznanie darowizny za bezskuteczną. Jeśli sąd wyda taki wyrok, to może dochodzić skutecznie swoich roszczeń wobec dłużnika nawet z majątku przekazanego w darowiźnie, w ciągu 5 lat od jej dokonania (art. 534 Kodeksu cywilnego). Jeśli przekazałeś ją 5 lat temu, a Twój wierzyciel dopiero po upływie tego okresu wystąpi do sądu ze skargą pauliańską, nic już nie zdziała.  

Upadłość konsumencka a unieważnienie darowizny mają więc sporo wspólnego. Sąd lub syndyk mogą powołać się na przepisy Prawa upadłościowego lub Kodeksu cywilnego i unieważnić fakt, że przekazałeś dom w darowiźnie. Może nie uchronić Cię to przed zlicytowaniem Twojej nieruchomości przez komornika.

Skutki darowizny domu przy upadłości konsumenckiej 

Konsekwencją prawną upadłości konsumenckiej może być uznanie wcześniej zrealizowanej darowizny za bezskuteczną. Jeśli więc syndyk podważy ją, to nieruchomość obdarowany będzie musiał zwrócić do masy upadłościowej. W przypadku gdy zwrot wskazanego domu nie jest możliwy, to taka osoba będzie musiała oddać równowartość otrzymanego przedmiotu w środkach pieniężnych, tj. wpłacić odpowiednią sumę w poczet masy upadłościowej. 

Sąd nie uzna takiej czynności za bezskuteczną. Jeśli jednak dojdzie do wniosku, że w ten sposób doprowadziłeś do swojej niewypłacalności umyślnie lub istotnie zwiększyłeś jej stopień całkiem świadomie lub wskutek tzw. rażącego niedbalstwa, to przy ustalaniu planu spłaty wierzycieli może zwiększyć okres jego trwania do 84 miesięcy. Zwykle to maksymalnie 36 miesięcy.

Jak uniknąć problemów z darowizną w upadłości konsumenckiej? 

Problemów z darowizną w upadłości konsumenckiej unikniesz, jeśli zrealizujesz ją na co najmniej ponad rok wcześniej. Najlepiej, jeśli w takiej chwili obiektywnie rzecz ujmując nie będziesz niewypłacalny. Wtedy nawet przy podniesieniu w sądzie przez wierzyciela skargi pauliańskiej darowizna domu pozostanie w mocy.  

Jeśli zastanawiasz się, czy możesz jakoś ukryć swoją darowiznę przed syndykiem, to nie jest to możliwe. Przy prowadzeniu postępowania upadłościowego ma on obowiązek zwrócić się do naczelnika urzędu skarbowego z wnioskiem o przekazanie informacji dotyczących czynności prawnych dokonanych przez upadłego z okresu 5 lat przed złożeniem wniosku o upadłość. Syndyk dowie się więc od fiskusa o darowiznach.