Ustawa o wsparciu kredytobiorców - nowe zasady udzielania wsparcia dla osób w trudnej sytuacji finansowej

Zaciągnięcie kredytu gotówkowego, a tym bardziej kredytu hipotecznego, nie powinno wynikać z pochopnie podjętej decyzji. Musimy przeanalizować wszystkie „za” i „przeciw” oraz zastanowić się, czy w istocie zapożyczenie się jest dobrym rozwiązaniem. Pamiętajmy, że kredyt przyjdzie nam spłacać nawet wiele lat, a w okresie spłaty rat kapitałowo-odsetkowych wiele może się zdarzyć.

Jako kredytobiorcy możemy popaść w problemy finansowe. Co stanie się wówczas ze spłatą naszego zobowiązania? Obecnie funkcjonują nowe przepisy ustawy o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej. Warto wiedzieć, o jaką pomoc można ubiegać się w razie wystąpienia problemów.

Czym jest ustawa o wsparciu kredytobiorców?

Z dniem 9 października 2015 roku uchwalono ustawę o wsparciu kredytobiorców, którzy zaciągnęli kredyt mieszkaniowy i znajdują się w trudnej sytuacji finansowej. Na czym polega ustawa o wsparciu kredytobiorców?

Otóż przewiduje ona różne rozwiązania i mechanizmy świadczenia wsparcia osobom, które znalazły się w trudnej sytuacji finansowej i w związku z tym mają problemy z regularną spłatą rat kredytu mieszkaniowego.

Na mocy tej ustawy powołano do życia Fundusz Wsparcia Kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej. Rzeczona ustawa zaczęła co prawda obowiązywać z dniem 20 listopada 2015 roku, ale fizycznie weszła w życie z pewnymi wyjątkami 19 lutego 2016 roku, dlatego kredytobiorcy dopiero od tej daty mogli składać wnioski o udzielenie wsparcia z Funduszu.

Kogo dotyczy ustawa o wsparciu kredytobiorców?

Ustawa o wsparciu kredytobiorców określa, kim jest kredytodawca, kim jest kredytobiorca i jakie są jego prawa oraz co należy rozumieć przez pojęcie kredytu mieszkaniowego czy gospodarstwa domowego. Rozróżnienie tych czterech kluczowych pojęć jest konieczne dla wskazania, kogo obowiązuje ustawa o wsparciu kredytobiorców.

Kredytobiorca jest osobą, której dotyczy rzeczona ustawa. To osoba fizyczna lub osoby pozostające w gospodarstwie dobowym, które są zobowiązane do spłaty kredytu mieszkaniowego. Definicja gospodarstwa domowego wskazuje natomiast, że jest to gospodarstwo prowadzone przez kredytobiorcę ubiegającego się o wsparcie z Funduszu.

Powinien on samodzielnie zajmować lokal mieszkalny lub dom jednorodzinny, choć w świetle zapisów ustawy może to być też osoba prowadząca gospodarstwo domowe wspólnie z innymi osobami, które stale z nią zamieszkują i gospodarują. Kredytobiorca musi mieć przy tym swoje prawa do zamieszkiwania w lokalu mieszkalnym czy domu jednorodzinnym.

Kredytem mieszkaniowym, którego zaciągnięcie stanowi niezbędny warunek dla późniejszego korzystania ze wsparcia ustawowego, jest zobowiązanie udzielane przez bank w związku z zaspokojeniem potrzeb mieszkaniowych kredytobiorcy. Potrzeby te mogą wynikać z:

• budowy domu jednorodzinnego,
• nabycia:
  • prawa własności domu jednorodzinnego;
  • prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego;
  • spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego;
  • prawa odrębnej własności lokalu mieszkalnego w spółdzielni mieszkaniowej, którego spłata zabezpieczona jest przez hipotekę ustanowioną na rzecz banku na przedmiocie kredytowania;
• spłaty kredytu mieszkaniowego, o ile kredyt ten został zabezpieczony hipoteką na przedmiocie kredytowania;
• części kredytu udzielanego na spłatę różnych zobowiązań, która jest przeznaczona również na spłatę kredytu mieszkaniowego – warunkiem jest tu zabezpieczenie hipoteką na przedmiocie kredytowania.

Nowelizacja ustawy o wsparciu kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej w 2022 roku

W listopadzie 2019 roku rozpoczęły się prace legislacyjne dotyczące nowelizacji ustawy o wsparciu kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej. Projekt noweli został przedłożony Parlamentowi przez Prezydenta RP Andrzeja Dudę.

Czego dotyczyła nowelizacja ustawy o wsparciu kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej? W jakim celu została uchwalona? Najważniejsze cele, jakie przyświecały pomysłodawcom noweli, to:

• doprecyzowanie definicji, jakie zawierała ustawa uchwalona w 2015 roku;
• ustalenie składki wnoszonej przez kredytodawców;
• doprecyzowanie mechanizmu przyznawania wsparcia.

Jednocześnie w projekcie nowelizacji ustawy o wsparciu kredytobiorców w trudnej sytuacji finansowej przewidziano przepisy, które umożliwiałyby windykację w zakresie należności z tytułu składek wpłacanych na Fundusz oraz przepisów regulujących postępowanie z kredytodawcą w stanie zawieszenia lub upadłości.

Prezydent Andrzej Duda podpisał nowelizację ustawy o wsparciu kredytobiorców znajdujących się w trudnej sytuacji finansowej 4 lipca 2019 roku.

Celem nowej ustawy była zmiana mechanizmu wsparcia finansowego osób, które zaciągnęły kredyt mieszkaniowy, ale w związku z trudną sytuacją nie są w stanie wywiązywać się z terminowej spłaty rat kredytu mieszkaniowego. Owa trudna sytuacja finansowa musi być wywołana przy tym obiektywnymi okolicznościami, niezawinionymi przez kredytobiorcę.

Dzięki nowelizacji ustawy o wsparciu kredytobiorców wydłużony został okres pomocowy dla kredytobiorców – przed nowelizacją było to 18 miesięcy, a obecnie 36. Zwiększył się też górny pułap wsparcia finansowego – z 1500 zł do 2000 zł miesięcznie, nie więcej niż maksymalnie 72 000 złotych łącznie.

Ustawodawca przy okazji nowelizacji wprowadził mechanizm częściowego umorzenia pozostałych do zwrotu środków w przypadku terminowego zwrotu części rat z tytułu udzielonego wsparcia. Nie wszystkie postulaty umieszczone w prezydenckim projekcie ustawy o wsparciu dla kredytobiorców znalazły swoje odzwierciedlenie w nowelizacji.

Nadal ustawa ta nie dzieli zobowiązań na te, które zostały zaciągnięte w walucie rodzimej, tj. w złotówkach, i na te wzięte w walucie obcej. Prezydent chciał lepiej wspierać tzw. frankowiczów i wprowadzić w życie Fundusz Konwersji. To się jednak nie udało.

Fundusz Konwersji miał być utworzony z wpłacanych co kwartał przez banki składek, których wysokość zależałaby od ich własnych portfelów kredytów denominowanych i indeksowanych w walutach obcych. Maksymalnie składka wynosiłaby 0,5 proc. wartości bilansowej portfela kredytów podlegających restrukturyzacji.

W przepisach zaproponowanych w projekcie ustawy o wsparciu kredytobiorców znalazło się zapewnienie, że wszystkie banki, które zdecydowałyby się na proces odwalutowania kredytów mogłyby liczyć na zwrot różnic bilansowych między wartością kredytów przed konwersją i po niej, a środki na ten cel gromadziłby Fundusz Konwersji.

Podkomisja zajmująca się nowelizacją nie zakończyła swoich prac, a ostatecznie zapisy o Funduszu Konwersji nie znalazły się w znowelizowanej ustawie, jaka weszła w życie z dniem 1 stycznia 2021 roku. Projekt Funduszu Konwersji kosztował około 2,5 mld zł w skali roku. Środowiska bankowe były mu przeciwne.

Główne postanowienia ustawy o wsparciu kredytobiorców

Ustawa o wsparciu kredytobiorców, którzy znaleźli się w trudnej sytuacji finansowej, a spłacają kredyt mieszkaniowy, zakłada czasowe wsparcie finansowe ze strony Banku Gospodarstwa Krajowego za pośrednictwem środków zgromadzonych w Funduszu Wsparcia Kredytobiorców.

Po znowelizowaniu ustawy o wsparciu kredytobiorców główne postanowienia uległy pewnym zmianom. Wśród najważniejszych z nich trzeba wymienić:

• podniesienie kryterium dochodowego umożliwiającego uzyskanie wsparcia z Funduszu do poziomu 1402 zł dla osób samotnych i 1056 zł na jedną osobę w rodzinie;
• wydłużenie okresu bezprocentowej spłaty otrzymanego z Funduszu wsparcia kredytobiorców z 8 do 12 lat;
• zwiększenie wsparcia finansowego z kwoty 1500 zł miesięcznie do 2000 zł miesięcznie;
• wydłużenie okresu wsparcia z 18 do 36 miesięcy;
• zmiana wskaźnika RdD z poziomu 60 proc. do 50 proc. dochodów – wskaźnik ten uprawnia do otrzymania pomocy na podstawie ustawy, a oznacza stosunek wydatków kredytobiorcy związanych z obsługą miesięcznej raty kapitałowej i odsetkowej kredytu mieszkaniowego do miesięcznego dochodu gospodarstwa domowego kredytobiorcy;
• wprowadzenie mechanizmu pozwalającego na umorzenie części środków do zwrotu, zakładając, że kredytobiorca dokona spłaty 100 rat zgodnie z harmonogramem, bez opóźnień – wówczas 44 raty zostaną umorzone;
• możliwość wystąpienia do Rady Funduszu, jeśli bank odmówi przyznania wsparcia – w przypadku uznania przez Radę, że odmowa ta była nieuzasadniona, bank zobowiązany jest płacić za okres, w którym wsparcie mogłoby być udzielane, ale tak się nie stało;
• wprowadzenie umowy kredytu w okresie rozpatrywania wniosku lub weryfikacji odmownej decyzji nie wywołuje skutku.

Jak ustawa o wsparciu kredytobiorców może pomóc w spłacie kredytu hipotecznego?

Bank Gospodarstwa Krajowego na wniosek klientów banków może przekazywać kredytodawcom kwoty środków pieniężnych z Funduszu Wsparcia Kredytobiorców. Pieniądze te są przeznaczone na spłatę zobowiązań kredytobiorcy z tytułu kredytu mieszkaniowego przez okres nie dłuższy niż 36 miesięcy.

Wysokość wsparcia z BGK określana jest dla każdego beneficjenta z osobna w złotówkach, jako równowartość przewidywanych 36 miesięcy rat kapitałowych i odsetkowych kredytu mieszkaniowego. Należy przy tym wziąć pod uwagę to, że jeśli wysokość przewidywanej miesięcznej raty kapitałowej i odsetkowej jest wyższa niż 2000 zł, to dla określenia ostatecznej wysokości wsparcia z BGK i tak przyjmuje się taką kwotę.

Wszystko przez to, że wsparcie będzie przekazywane w ratach miesięcznych, które nie mogą przekraczać 2000 zł. Ta kwota wpłynie na wskazany przez bank rachunek przeznaczony do przekazywania wsparcia.

Jak powinien wyglądać wniosek o udzielenie wsparcia dla kredytobiorców?

Wniosek o udzielenie wsparcia dla kredytobiorcy w ramach FWK powinien być złożony w banku, w którym zaciągnięty został kredyt hipoteczny. Instytucja przekazuje wniosek do rozpatrzenia do Rady Funduszu w BGK. Powinien on uwzględniać przy tym następujące informacje:

• imię i nazwisko kredytobiorcy lub kredytobiorców, adres, numer PESEL, numer dowodu osobistego albo rodzaj i numer innego dokumentu tożsamości, numer identyfikacyjny umowy kredytowej;
• wskazanie istnienia okoliczności stanowiących podstawę przyznania wsparcia lub udzielenia pożyczki na spłatę zadłużenia;
• wskazanie wartości wskaźnika RdD za miesiąc poprzedzający miesiąc złożenia wniosku;
• wysokość dochodu gospodarstwa domowego i liczbę osób zamieszkujących w gospodarstwie domowym kredytobiorcy.

Wsparcie lub pożyczkę na spłatę zadłużenia BGK przyznaje odpowiednio na podstawie stosownej umowy zawieranej przez kredytobiorcę z kredytodawcą. Kredytodawca weryfikuje wniosek klienta w terminie maksymalnie 21 dni od dnia jego złożenia.

Jeśli jest on niekompletny, kredytobiorcę wzywa się do jego niezwłocznego uzupełnienia, a weryfikacja przeciąga się na kolejne 14 dni od momentu uzupełnienia wniosku.

Kiedy wsparcie dla kredytobiorcy zostaje przyznane?

Zasadniczo wsparcie lub pożyczka na spłatę zadłużenia klienta w banku z tytułu zaciągnięcia kredytu mieszkaniowego mogą być przyznane, jeśli spełnione są następujące warunki:

• kredytobiorca złoży stosowny wniosek o uzyskanie wsparcia z Funduszu,
• w dniu złożenia wniosku o wsparcie lub pożyczkę na spłatę zadłużenia co najmniej jeden z kredytobiorców zapisanych w umowie kredytowej będzie miał status bezrobotnego lub wartość wskaźnika RdD przekraczającą 50 proc., lub jego miesięczny dochód gospodarstwa domowego pomniejszony o miesięczne koszty obsługi kredytu mieszkaniowego nie będzie przekraczać wskazanych w ustawie limitów.

Jednocześnie warto powiedzieć, kiedy wsparcie z ustawy nie zostanie przyznane kredytobiorcy. Może mieć to miejsce, jeśli:

• utrata zatrudnienia przez co najmniej jednego z kredytobiorców nastąpiła w związku z rozwiązaniem umowy o pracę za wypowiedzeniem przez kredytobiorcę lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia z winy pracownika w trybie art. 52 § 1 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy;
• jeden z kredytobiorców uzyskał wsparcie na zasadach określonych w ustawie, chyba że nie jest już ono udzielane, a okres udzielonego wsparcia nie był dłuższy niż 35 miesięcy, przy czym łączny okres wsparcia przyznanego kredytobiorcom na spłatę kredytu mieszkaniowego nie może przekroczyć 36 miesięcy;
• umowa kredytu mieszkaniowego została wypowiedziana przed dniem złożenia wniosku o wsparcie;
• w okresie spłaty kredytu co najmniej jednemu z kredytobiorców przysługuje świadczenie z tytułu utraty pracy wynikające z zawartej umowy ubezpieczenia spłaty zobowiązania;
• w chwili złożenia wniosku o wsparcie kredytobiorca jest właścicielem innego lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego albo posiada spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego lub domu bądź był tym właścicielem czy miał to prawo w okresie 6 miesięcy przed datą złożenia wniosku;
• ma roszczenie o przeniesienie na niego prawa własności lokalu mieszkalnego, domu jednorodzinnego, spółdzielczego prawa do lokalu mieszkalnego lub domu jednorodzinnego w spółdzielni mieszkaniowej lub posiadał takie roszczenie w okresie 6 miesięcy przed złożeniem wniosku.

Wniosek o wsparcie należy złożyć do Funduszu Wsparcia Kredytobiorców, gdzie jest on oceniany przez Radę Funduszu. Środki pieniężne są zaś wypłacane dla kredytodawców, jako wsparcie kredytobiorców spłacających kredyty mieszkaniowe, przez Bank Gospodarstwa Krajowego.

Wsparcie z Funduszu jest tylko doraźną pomocą dla kredytobiorców, a udzielone kwoty trzeba będzie w przyszłości zwrócić. Po upływie 36 miesięcy udzielania dopłat do rat kredytowych następują dwa lata karencji. Po tym czasie kredytobiorca będzie musiał rozpocząć zwrot otrzymanego z FWK wsparcia.

Spłata następuje w równych i nieoprocentowanych miesięcznych ratach, a kredytobiorca musi zwrócić wszystkie otrzymane środki w ciągu 12 lat, czyli w 144 ratach.