LIBOR – co to jest Libor 1M, 3M i 6M? Jak likwidacja LIBOR-u wpłynęła na umowy kredytowe?

Każdego, kto ma kredyt hipoteczny w obcej walucie, powinien zainteresować fakt, że już wkrótce wskaźnik LIBOR przestanie istnieć. Informację podał do publicznej wiadomości 27 lipca 2017 r. ówczesny przewodniczący FCA (Brytyjskiego Urzędu Nadzoru Finansowego) – Andrew Bailey. Zgodnie z jego słowami po 2021 r. wskaźnik LIBOR nie będzie już publikowany. Co to oznacza dla osób, które mają kredyt we frankach?

Czym jest wskaźnik LIBOR?

Zacznijmy od tego, jak brzmi definicja LIBOR. LIBOR (London InterBank Offered Rate) to referencyjna stopa oprocentowania, po jakiej kredytów udzielają sobie na rynku międzynarodowym w Londynie cztery główne banki: Bankers Trust, Bank of Tokyo, Barclays i National Westminster.

Wskaźnik ustalany jest o godzinie 11:00 GMT, czyli o godzinie 10 czasu środkowoeuropejskiego (obowiązującego także w Polsce) i oblicza się go jako średnią arytmetyczną oprocentowania deklarowanego przez banki biorące udział w londyńskim panelu międzybankowym.

LIBOR w Polsce znajduje zastosowanie przy wyznaczaniu oprocentowania kredytów hipotecznych w zagranicznych walutach takich jak frank szwajcarski (CHF), funt brytyjski (GBP), dolar amerykański (USD), jen japoński (JPY) oraz euro (EUR). W odniesieniu do euro zamiennie używa się także nazwy EURIBOR.

Stawki LIBOR wyznaczają koszt pieniądza w zakresie 7 tenorów czasowych  – ON, 1W, 1M, 2M, 3M, 6M, 1R. Co oznaczają te skróty? Wskazują na okresy kredytowania. Przykładowo stawka LIBOR ON dotyczy jednego dnia, LIBOR 1M jednego miesiąca, LIBOR 3M trzech miesięcy, a LIBOR 1R jednego roku.

Dowiedz się więcej: Wyrok TSUE w sprawie frankowiczów – co zmienia orzeczenie TSUE dla umowy o kredyt hipoteczny w CHF?

LIBOR i WIBOR(R) – czym się różnią?

Wskaźnik LIBOR, tak jak zostało wyżej napisane, wyznacza stawkę oprocentowania kredytów oferowanych na rynku międzybankowym. Z kolei WIBOR(R), czyli Warsaw Interbank Offered Rate, określa wysokość oprocentowania pożyczek na polskim rynku międzybankowym. Jest więc stawką bazową w przypadku kredytów udzielanych w złotych. WIBOR(R) jest zatem tak samo, jak LIBOR, kosztem, po jakim banki są skłonne pożyczać między sobą pieniądze.

W praktyce WIBOR(R) wpływa nie tylko na oprocentowanie kredytów i pożyczek, ale także lokat. Podobnie jak w przypadku kredytów można wybrać depozyt o stałym oprocentowaniu. Wtedy od początku wiadomo, ile na takiej lokacie będzie można zarobić. Oczywiście można też skorzystać z depozytu o oprocentowaniu zmiennym, które jak sama nazwa wskazuje, będzie się zmieniać.

Jak obliczyć stawkę LIBOR?

ICE Benchmark Administration codziennie ustala LIBOR dla poszczególnych walut i okresów kredytowania, a reguluje go odpowiednik Komisji Nadzoru Finansowego, czyli Financial Conduct Authority (FCA). Oznacza to, że dziennie publikowanych jest łącznie 35 stawek. LIBOR ustalany jest o godzinie 11:00 GMT, ale notowania publikowane są z dobowym opóźnieniem.

Stawki LIBOR nie da się samodzielnie obliczyć. Ustalanie LIBOR ma miejsce na codziennym panelu banków. Od 11 do 16 największych banków międzynarodowych działających na londyńskim rynku bankowym udziela odpowiedzi na pytanie, na jaki procent są skłonne pożyczyć innym bankom pieniądze.

Mając wszystkie wartości, odrzuca się te najbardziej skrajne, a z pozostałych wylicza średnią – to właśnie stawka LIBOR. Oprocentowanie dla każdej waluty jest podawane przez każdy bank odrębnie, dlatego obliczenia wykonuje się oddzielnie zarówno dla każdej z walut, jak i poszczególnych okresów kredytowania.

Jak wskaźnik LIBOR wpływa na kredyt?

Krajowe banki udzielając kredytów w obcych walutach, biorą pod uwagę następujące stawki:

• LIBOR CHF – dla kredytów we franku szwajcarskim,
• LIBOR USD – dla kredytów w dolarze amerykańskim,
• LIBOR GBP – dla kredytów w funcie brytyjskim,
• LIBOR EUR (EURIBOR) – dla kredytów w euro.

Stopa referencyjna kredytu walutowego zazwyczaj jest średnią odpowiedniej stawki. Bank przy pożyczce w euro bierze pod uwagę na przykład notowania kwartalnego LIBOR-u EUR (LIBOR EUR 3M) z ostatnich trzech miesięcy.

Każdy z banków ustalając oprocentowanie kredytu w obcej walucie, opiera się na tej samej stopie LIBOR. Do tego dolicza jeszcze marżę, prowizję za udzielenie kredytu i koszty pozaodsetkowe takie jak ubezpieczenie i inne opłaty. Aby znaleźć najtańszą ofertę, najlepiej skorzystać z porównywarki kredytów, która wskaże banki oferujące aktualnie najniższe oprocentowanie.

Co w sytuacji, jeśli weźmiemy kredyt w obcej walucie, a LIBOR wzrośnie? Jak nietrudno się domyślić, wzrosną także koszty, a co za tym idzie miesięczna rata kredytu.

Nie przegap: Koronawirus a frankowicze - jak pandemia wpłynęła na spłatę kredytu we frankach?

Stawki LIBOR 2021 dla poszczególnych walut

Aktualny LIBOR dla każdej z walut sprawdzić można w sieci. Zestawienie obowiązujących na dzień 15 lipca 2021 r. wartości LIBOR CHF, LIBOR USD, LIBOR EUR i LIBOR GBP dla poszczególnych okresów znajdziesz poniżej.

Co oznacza ujemny LIBOR przy kredycie?

Jak widać, w powyższej tabeli niektóre wartości są na minusie. Pewnie zastanawiasz się teraz, dlaczego LIBOR jest ujemny i co to znaczy dla kredytobiorcy. Stawki LIBOR mogą przyjmować zarówno wartości dodatnie, jak i ujemne. Ujemny LIBOR oznacza, że oprocentowanie kredytów powinno być ujemne. W praktyce zazwyczaj tak właśnie jest.

Ujemny LIBOR nie oznacza jednak, że do kredytu hipotecznego bank będzie nam dopłacać. Kredytodawca będzie stopniowo zmniejszać kapitał do spłaty. Choć stawki LIBOR się zmieniają, to marża banku w związku z udzieleniem pożyczki jest stała.

Do tego jeszcze dochodzą opłaty dodatkowe związane z obsługą kredytu. Ujemny LIBOR sprawi zatem, że kredyt hipoteczny będzie tańszy, ale nigdy nie będzie on za darmo.

Warto wiedzieć: Przewalutowanie kredytu - czy warto i jak dokonać przewalutowania?

Likwidacja LIBOR – co oznacza dla Frankowiczów?

Do końca 2021 roku LIBOR ma całkowicie zniknąć, przez co posiadaczy kredytów hipotecznych czekać będą duże zmiany. Co z zobowiązeniem we frankach, którego oprocentowanie jest uzależnione od aktualnej stawki LIBOR? Niestety, także i frankowicze powinni być gotowi z końcem 2021 roku na pewne zmiany.

Namiastkę problemów, jakie mogą nastąpić już za kilka miesięcy, uwidocznił wyrok Sądu Okręgowego w Warszawie (XXV C 2879/18), który unieważnił umowę kredytową. Powodem tego był zapis o stawce LIBOR, ogłaszanej przez British Bankers' Association (BBA), która już nie istnieje.

Likwidacja LIBOR-u sprawi, że z dniem, kiedy zniknie, umowy kredytowe, które tego wskaźnika dotyczą, staną się niewykonalne. Wyjątkiem będą jedynie te, w których wskazano, czym go zastąpić. Aby uniknąć sytuacji, w której umowa kredytowa straci swą moc, powinno się uzupełnić ją o klauzulę wskazującą, co w sytuacji braku LIBOR-u należy zrobić.

Banki będą dążyć do zawarcia aneksów do umów, które niekoniecznie muszą być korzystne z punktu widzenia kredytobiorców. Niepodjęcie żadnych działań i pozostawienie sprawy swojemu biegowi najprawdopodobniej znajdzie swój finał w sądzie.

Podczas sprawdzania umowy kredytowej możemy natknąć się na zapis, że w przypadku likwidacji LIBOR-u bank określi inną stawkę, ale nie jest sprecyzowane jaką. Taka klauzula może zostać zakwestionowana. Dlatego każda umowa kredytowa będzie musiała zostać przeanalizowana indywidualnie, a ewentualne niejasności trzeba będzie wyjaśniać z bankiem.

Do chwili, gdy LIBOR przestanie obowiązywać, jest coraz mniej czasu, dlatego już niebawem trzeba będzie ustalić pewne kwestie związane z jego likwidacją. Osoby spłacające zobowiązania w obcych walutach, w tym kredyty hipoteczne we frankach, powinny na bieżąco śledzić wiadomości, żeby wiedzieć, jakie kroki podjąć, gdy LIBOR zostanie zlikwidowany.

Sprawdź też: Kredyt indeksowany do waluty obcej – czy można go unieważnić?

Na co wpłynie likwidacja LIBOR-u?

Likwidacja LIBOR-u w 2021 roku spowoduje, że wskaźnik ten nie będzie publikowany od 1 stycznia 2022 roku, a banki nie będą zobowiązane do uczestniczenia w procedurze kwotowania tej stawki referencyjnej. Pojawia się realny problem, co dalej z wykonywanymi obecnie umowami o kredyt hipoteczny oprocentowany stawką LIBOR oraz co z koncepcją pomocy dla frankowiczów.

Kredytobiorcy całkiem słusznie obawiają się tego, że brak aktualizacji stawki LIBOR, na podstawie której obliczane są m.in. raty kredytów we frankach szwajcarskich, spowoduje, że banki zaczną podsuwać im aneksy wprowadzające nowy mechanizm wyliczania rat. Ten niekoniecznie musi być korzystny dla kredytobiorcy. Banki mogą też podejmować jednostronne decyzje w tej materii.

Jeśli Wielka Brytania nic nie uczyni i brytyjski urząd FCA nie wprowadzi syntetycznego wskaźnika referencyjnego, który by zastąpił likwidowany LIBOR, mogą pojawić się poważne kłopoty u wielu klientów. Komisja Europejska przyjmuje już wnioski od polskiej Komisji Nadzoru Finansowego i od Ministerstwa Finansów o wyznaczenie na mocy prawa europejskiego zamiennika LIBOR CHF i innych walut.

Z uwagi na fakt, że stawka LIBOR dla wielu walut, w tym CHF i EUR, jest ujemna, jej zniknięcie spowoduje po stronie kredytobiorców powstanie obowiązku spłaty wyższych rat kapitałowo-odsetkowych swoich kredytów.

Jakie stawki referencyjne zastąpią LIBOR?

Zgodnie z rozdziałem 4a rozporządzenia BMR, czyli rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/168 z dnia 10 lutego 2021 roku, LIBOR zostanie zastąpiony przez inne stopy referencyjne. Likwidacja LIBOR-u otworzy drogę do powstania zupełnie nowych wskaźników. Wspomniany rozdział zatytułowany został „Ustawowe zastąpienie wskaźnika referencyjnego”. Ma ono stwarzać warunki do zastąpienia wskaźnika LIBOR. Likwidacja tej stawki nie może bowiem wpłynąć na zachwianie stabilności rynku finansowego.

Informacja w 2017 o chęci likwidacji LIBOR-u uruchomiła procedury związane z opracowaniem i wyborem alternatywnych stawek mogących zastąpić LIBOR i jednocześnie przejąć funkcję wskaźników referencyjnych. Powstały odpowiednie grupy robocze – RFRs – risk-free rates, które prowadzą wiele działań nad wprowadzeniem nowych stawek referencyjnych, alternatywnych względem LIBOR-u dla danych walut. W wyniku prac pojawiły się nowe wskaźniki:

• SONIA (Sterling Overnight Index Average dla waluty GBP) – administratorem jest Bank of England,
• SOFR (Secured Overnight Financing Rate dla waluty USD) – administratorem jest Federal Reserve Bank of New York,
• €STR (Euro Short-Term Rate dla waluty EUR) – administratorem jest European Central Bank,
• SARON (Swiss Averaged Rate Overnight dla waluty CHF) – administratorem jest SIX Swiss Excchange,
• TONA lub TONAR (Tokyo Overnight Average Rate dla waluty JPY) – administratorem jest Bank of Japan.

Czy SARON będzie alternatywą dla LIBOR-u?

Prawdopodobnym scenariuszem na 2022 rok jest zastąpienie wskaźnika LIBOR przygotowanym przez SIX Swiss Exchange wskaźnikiem SARON. Takie rozwiązanie rekomendowane jest przez głównych regulatorów europejskich.

Trzeba jednak podkreślić przy tym, że Szwajcaria jest oficjalnie postrzegana jako kraj trzeci w rozumieniu Rozporządzenia BMR. Z tego względu podmioty z Unii Europejskiej będą miały możliwość wykorzystywania w praktyce wskaźnika SARON wtedy, gdy zostanie on wpisany do centralnego rejestru ESMA. Do wpisu tego doszło dopiero 21 stycznia 2021 roku. Należy także podkreślić, że SARON jest wskaźnikiem udostępnianym odpłatnie przez komercyjny podmiot na podstawie umów licencyjnych.

Nie jest tak, że zmiana LIBOR-u na SARON lub inny wskaźnik ma tylko charakter kosmetyczny. Niestety, jest wręcz przeciwnie. W ramach kwotowania LIBOR-u, czyli określania jego bieżącej wartości, brano pod uwagę deklaracje banków co do ich skłonności do zawarcia transakcji międzybankowych na danych warunkach. To stało się jedną z przyczyn pomysłu likwidacji LIBOR-u. tymczasem nowe stawki referencyjne opierają się na danych rynkowych, czyli faktycznych kwotowaniach transakcyjnych dokonywanych codziennie.

Odmienny mechanizm ustalania nowych wskaźników, inny od modelu kwotowania LIBOR-u, najpewniej doprowadzi do wielu ekonomicznych skutków transpozycji z LIBOR-u na właściwą dla danej waluty stawkę RFR.

Wskaźnik LIBOR na wybranych rynkach światowych

Jak wiadomo w Polsce odpowiednikiem wskaźnika LIBOR jest WIBOR(R), czyli wysokość oprocentowania kredytów na polskim rynku międzybankowym. W krajach pieniądza euro obowiązuje za to EURIBOR (Euro Interbank Offered Rate). Z kolei w Japonii oblicza się TIBOR (Tokyo Interbank Offered Rate), a w Chinach SHIBOR (Shanghai Interbank Offered Rate).

Warto mieć jednak świadomość, że LIBOR jest wielkością odwoławczą, która daje w miarę obiektywny obraz globalnego rynku finansowego, dzięki czemu jego wartość można wykorzystywać przy określaniu kosztów transakcji finansowych zawieranych na całym świecie. Powyższe mierniki za to ilustrują jedynie stan lokalnych rynków.