Poręczenie na wekslu – Jak działa, kiedy jest wymagane i jakie daje zabezpieczenie?

Poręczenie wekslowe (inaczej awal) jest jedną z form zabezpieczenia zobowiązań finansowych. 

• Poręczenie na wekslu polega na złożeniu na nim podpisu przez poręczyciela i napisaniu słowa „poręczam”. Poprzez awal poręczyciel deklaruje gotowość spłaty długu innego dłużnika wekslowego. 
• Poręczenie wekslowe jest nieodwołalne, a odpowiedzialność dłużnika i poręczyciela wekslowego za spłatę długu jest solidarna, co oznacza, że wierzyciel ma prawo dochodzić swoich roszczeń od poręczyciela tak samo jak od dłużnika. 
• Awal na wekslu może być zastosowany także na wekslu in blanco podpisanym przez kredytobiorcę i stanowić dodatkowe zabezpieczenie kredytu hipotecznego. 

Czym jest poręczenie na wekslu? 

Poręczenie na wekslu określa się zamiennie terminem aval lub awal wekslowy. Co to dokładnie jest? Jest to zabezpieczenie zobowiązań wekslowych, które polega na złożeniu przez poręczyciela deklaracji do wzięcia odpowiedzialności za zobowiązania dłużnika, które wynika z weksla. 

Wskutek poręczenia wekslowego za dług wekslowy odpowiada już nie tylko dłużnik, ale także poręczyciel (awalista) i ich odpowiedzialność ma charakter solidarny. Innymi słowy, wierzyciel może swobodnie wybrać, czy domagać się zapłaty długu od dłużnika wekslowego, czy od awalisty lub od obu tych podmiotów jednocześnie. 

Weksel z poręczeniem wekslowym jest zatem silniejszym zabezpieczeniem roszczeń finansowych niż bez poręczenia. Właśnie dlatego bywa stosowany m.in. jako zabezpieczenie kredytu hipotecznego, jak również przy transakcjach biznesowych. 

Przepisy prawne regulujące poręczenie wekslowe znajdują się w ustawie z dnia 28 kwietnia 1936 roku Prawo wekslowe¹. Zasady jego udzielania przedstawimy w dalszej części tekstu, a także wyjaśnimy, jaka jest różnica między poręczeniem wekslowym a poręczeniem wg kodeksu cywilnego.

Kto może udzielić poręczenia na wekslu? 

Wyjaśnienie, kto może udzielić poręczenia wekslowego, znajdziemy w przepisach. Zgodnie z nimi może go udzielić osoba trzecia i może nią być zarówno osoba fizyczna, jak i prawna. Podstawowym warunkiem, jaki musi spełnić poręczyciel wekslowy (avalista), jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych. 

A jak wyglądają formalności poręczenia wekslowego? Poręczenie na wekslu polega na umieszczeniu bezpośrednio na nim lub na przedłużku (czyli dołączonej do weksla kartki) słowa „poręczam” (lub innym o tym samym znaczeniu) oraz złożeniu pod nim własnoręcznego podpisu przez poręczyciela. 

Aval wekslowy uznaje się także za ważny, jeśli na przedniej stronie weksla umieszczony jest sam podpis poręczyciela (chyba że jest to podpis wystawcy weksla lub trasata). 

Poręczenie zobowiązania wekslowego a weksel — różnice 

Poręczenie zobowiązania wekslowego (aval) nie jest tym samym co weksel, a więc nie należy mylić tych pojęć. Co to jest weksel? Jest to rodzaj papieru wartościowego, na którym poprzez swój podpis jedna strona (dłużnik wekslowy) zobowiązuje się do bezwarunkowej zapłaty określonej sumy wekslowej we wskazanym terminie stronie przeciwnej (wierzycielowi wekslowemu). 

Weksel pełni przede wszystkim funkcję zabezpieczającą, gdyż ułatwia wierzycielowi odzyskanie swojej należności od dłużnika podpisanego na wekslu na drodze egzekucji sądowej. Poza tym weksel może także pełnić funkcję płatniczą (można nim zapłacić np. za towar), czy też być przedmiotem obrotu (prawa przysługujące z weksla może przenieś na inne osoby w drodze indosu). 

A czym jest poręczenie zapłaty sumy wekslowej? O ile weksel stanowi podstawowe zabezpieczenie wierzytelności, o tyle poręczenie na wekslu jest jego dodatkowym zabezpieczeniem, ponieważ zapewnia wierzycielowi możliwość dochodzenie spłaty długu nie tylko od pierwotnego dłużnika wekslowego, ale też od poręczyciela. 

Jak są wykorzystywane poręczenia wekslowe?

Poręczenia wekslowe najczęściej wykorzystywane są przez przedsiębiorców. Przeważnie dotyczy to wykonania konkretnych usług lub zakupu określonych produktów, gdy w grę wchodzą wysokie kwoty, a spłata jest odroczona.

Co jednak ciekawe poręczenie wekslowe występuje również jako zabezpieczenie kredytu hipotecznego. Jak wówczas dokładnie wygląda ten proces?

Poręczenie wekslowe jako zabezpieczenie kredytu hipotecznego 

Poręczenie na wekslu może być zastosowane jako dodatkowe zabezpieczenie kredytu hipotecznego, ponieważ podstawowym jest hipoteka na nieruchomości. Ma to miejsce głównie wtedy, gdy kredytobiorca nie ma wystarczającej zdolności kredytowej. 

Jak wygląda takie zabezpieczenie kredytu hipotecznego? Najczęściej jego podstawą jest weksel in blanco podpisany przez kredytobiorcę, który zostaje wypełniony przez bank odpowiednią sumą wekslową i terminem płatności dopiero w momencie zaprzestania spłaty kredytu. Zasady wypełnienia takiego weksla in blanco są określone w umowie wekslowej, zawartej między kredytobiorcą a bankiem. 

W praktyce weksel i poręczenie wekslowe jako zabezpieczenia kredytu hipotecznego stosowane są coraz rzadziej, ponieważ funkcję takiego dodatkowego zabezpieczenia pełni dzisiaj ubezpieczenie kredytu. 

Poręczenie wekslowe a poręczenie cywilne — najważniejsze informacje 

Istnieje jeszcze jedno pojęcie prawne związane z poręczeniem i jest to poręczenie cywilne, a więc udzielane na podstawie przepisów Kodeksu cywilnego (art. 876 - 887)². W podstawowym zakresie polega ono na tym samym co poręczenie wekslowe, czyli na zobowiązaniu się poręczyciela do spłaty długu osoby, za którą poręczył. 

Poręczenie cywilne a wekslowe różni jednak kilka istotnych cech: 

• odpowiedzialność poręczyciela – w przypadku poręczenia cywilnego poręczyciel zobowiązuje się do spłaty długu, jeśli nie zrobi tego dłużnik; przy poręczeniu wekslowym poręczyciel odpowiada natomiast za dług solidarnie z dłużnikiem wekslowym, a więc wierzyciel może od niego żądać zapłaty długu przed dochodzeniem roszczenia od dłużnika; 
• forma udzielenia – poręczenie wekslowe można umieścić wyłącznie na wekslu lub połączonym z nim przedłużniku, natomiast poręczenie cywilne może mieć formę odrębnego dokumentu; 
• możliwość odwołania – poręczenie wekslowe jest nieodwołalne, podczas gdy poręczenie cywilne można odwołać, o ile dług jeszcze nie powstał; 
• prawo poręczyciela do informacji – przy poręczeniu wekslowym wierzyciel nie musi informować poręczyciela, że dłużnik nie spłacił zobowiązania, natomiast taki obowiązek istnieje w poręczeniu cywilnym. 

Warto wiedzieć, że do zabezpieczenia zobowiązań finansowych (w tym także kredytów) może być zastosowane zarówno poręczenie cywilne, jak i poręczenie wekslowe. Dotyczy to także sytuacji, gdy np. zabezpieczeniem jest weksel z poręczeniem wekslowym banku – wówczas zgodnie z art. 84 ustawy Prawo bankowe³ do takiego poręczenia bankowego stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, z tym że zobowiązanie banku musi być zawsze zobowiązaniem pieniężnym.

Przedawnienie i wycofanie poręczenia wekslowego 

Poręczenie na wekslu wiąże się z dużą odpowiedzialnością awalisty. Warto więc wiedzieć, czy istnieją sposoby, by jej uniknąć, czyli np. jak wycofać poręczenie wekslowe? 

A kiedy wygasa poręczenie wekslowe? Głównie wtedy, kiedy zabezpieczona nim wierzytelność zostanie uregulowana. Może też nastąpić przedawnienie poręczenia wekslowego. Stanie się to jednak dopiero po przedawnieniu samego weksla, czyli po 3 latach od terminu jego płatności.