Dlaczego raty kredytu rosną?

Rata kredytu rośnie, jeśli wzrasta wskaźnik WIBOR(R) czy WIRON, będący częścią składową oprocentowania np. kredytu hipotecznego wraz z marżą kredytową. Kalkulator rat kredytu hipotecznego pozwala na oszacowanie bieżącej wysokości raty miesięcznej. Sprawdziłam, dlaczego raty rosną: 

• Rata rośnie przy wzroście stawki bazowej oprocentowania, a ta odzwierciedla wysokość głównych stóp procentowych NBP.  
• Inflacja CPI w kraju oddziałuje na decyzje RPP w kwestii wysokości stóp procentowych. 
• WIBOR(R) znacznie obniżył się po dwukrotnej obniżce stóp procentowych w Polsce. 
• W 2025 roku może dojść do niewielkiego cięcia stóp NBP.  

Co przyczynia się do wzrostu raty kredytu?

Do wzrostu rat kredytu przyczynia się przede wszystkim podwyższenie stóp procentowych NBP, a wraz z nimi zmiana wysokości wskaźnika referencyjnego, np. WIBOR(R). Brany jest on pod uwagę podczas wyliczania wysokości rat przy oprocentowaniu zmiennym. Dlaczego stopy procentowe są podwyższane? Z uwagi na: 

• poziom inflacji w Polsce – jej wzrost wywołuje konieczność zwiększenia stóp procentowych NBP; 
• stan gospodarki w kraju – obniżając lub podwyższając wysokość stóp procentowych, RPP może stymulować lub studzić gospodarkę, jeśli jest to konieczne.   

Na pytanie, dlaczego oprocentowanie kredytu rośnie, udzielę Ci jasnej odpowiedzi – najpewniej masz oprocentowanie zmienne kredytu hipotecznego lub gotówkowego. Jeśli stopy są podwyższane, rośnie oprocentowanie kredytów, a więc także wartość odsetek doliczanych do części kapitałowej rat. Dwukrotna obniżka stóp banku centralnego we wrześniu i październiku 2023 roku spowodowała spadek stawek WIBOR(R), a wraz z nimi wysokości oprocentowania kredytów złotowych.  

Czy tylko wzrost stóp procentowych przyczynia się do drożejących kredytów?

Oprocentowanie kredytów tylko pośrednio uzależnione jest od wysokości stóp procentowych NBP. Tak naprawdę bowiem banki ustalają je na podstawie dwóch elementów:

• wartości marży – jest ona stała i określona w umowie kredytowej,
• wysokości stopy bazowej – jest ona zmienna i np. w przypadku kredytów hipotecznych jest nią wskaźnik WIBOR®.

Wskaźnik WIBOR® jest to nic innego jak średnia stopa procentowa, po jakiej banki są w stanie udzielać pożyczek innym bankom na rynku międzybankowym.

Przy określaniu swoich stawek takiej stopy procentowej biorą pod uwagę m.in. właśnie stopę referencyjną NBP. Jeśli zatem RPP podnosi stopy procentowe, to rośnie także WIBOR® i na odwrót.

Dlaczego raty kredytu mogą rosnąć mimo braku podwyżek stóp procentowych?

Raty kredytu mogą rosnąć nawet wtedy, gdy RPP nie podejmuje decyzji o podwyżce stóp procentowych, jeśli rynki i ekonomiści oczekują, że w najbliższej przyszłości może się tak stać. Ostatnia podwyżka miała miejsce we wrześniu 2022 r.

Dwie obniżki z września i października 2023 roku spowodowały, że stopy nieznacznie zmalały – główna stopa NBP spadła z poziomu 6,75% do 5,75%. Od tego czasu stopy są utrzymywane na tym samym poziomie, ale powoli, wraz ze spadkiem inflacji, pojawiały się głosy dotyczące obniżenia ich wysokości i zmiany kursu polityki RPP. Sam ten fakt spowodował, że WIBOR®, wpływający na wysokość oprocentowania kredytów hipotecznych, zaczął maleć.  

Jednak jeszcze do niedawna kredytobiorcy z niepokojem obserwowali rosnące stawki WIBOR®. Otwierali kolejne listy z banków, by dowiedzieć się, jak wysokie raty będą musieli spłacać. Wszystko to miało dwa powody: 

1. Stawka WIBOR® nie rośnie równo ze stopą referencyjną, ponieważ uwzględnia oczekiwania banków co do przyszłych decyzji RPP w kwestii stóp. Jeśli więc instytucje obawiają się, że stopy mogą być podniesione, zwiększają swoje stawki pożyczek międzybankowych. Tak się stało np. w październiku 2022 r., gdy pomimo utrzymania przez RPP stóp na niezmienionym poziomie, WIBOR® nadal rósł. W listopadzie 2022 r. rekordową wysokość 7,61% w przypadku WIBOR-u® 3M. Analogicznie, oczekiwania rynkowe w kwestii obniżenia wysokości głównych stóp procentowych wpływają na obniżenie stawki WIBOR(R). W sierpniu 2024 roku WIBOR(R) 3M wynosił 5,85%, choć RPP od października poprzedniego roku nie podjęła decyzji o obniżce stóp.  
2. Oprocentowanie kredytów oparte jest głównie na 3-miesięcznym WIBOR-ze® 3M lub 6-miesięcznym WIBOR-ze® 6M. W pierwszym przypadku banki zmieniają zatem oprocentowanie co kwartał, a w drugim co pół roku. Mogło się więc zdarzyć, że wzrosły Ci raty np. w grudniu, gdy nie było podwyżek stóp, bo właśnie w tym miesiącu przypadał termin aktualizacji oprocentowania wg WIBOR-u® 3M lub 6M.

Jak rosły raty kredytu wraz ze wzrostem WIBOR®?

Poniżej pokazuję, jak rosły raty kredytu wraz ze zmianą wysokości stawki WIBOR®. W naszej symulacji wzięłam pod uwagę kredyt hipoteczny na kwotę 300 000 zł z okresem spłaty 25 lat, a także rzeczywiste stawki WIBOR® 3M w okresie wrzesień 2021 – sierpień 2024 r. Założyłam, że kredyt był udzielony bez prowizji i z marżą 1,2% oraz jest spłacany w ratach stałych. 

Źródło danych: Stooq.pl; obliczenia: kalkulator rat kredytowych Totalmoney.pl 

Przez jak długo raty kredytowe mogą rosnąć?

Raty kredytowe mogą rosnąć w odpowiedzi na rzeczywistą, planowaną bądź oczekiwaną przez rynek podwyżkę głównych stóp procentowych NBP przez RPP. Z kolei na RPP wpływają doniesienia rynkowe związane z poziomem inflacji. W sierpniu 2023 roku wynosił 10,1%, podczas gdy niemal po roku GUS ogłaszał, że w lipcu 2024 roku inflacja wyniosła 4,2%.  

Inflacja wyraźnie zmalała, choć w pierwszej połowie 2024 roku była jeszcze niższa. Raczej mało prawdopodobne, by w najbliższym czasie RPP obniżała lub podwyższała stopy procentowe.  

Przypomnijmy, że we wrześniu 2023 r. RPP obniżyła główną stopę procentową – stopa referencyjna wynosiła 6,00%. Prezes NBP Adam Glapiński wyjaśnia decyzję tym, że inflacja wreszcie zaczęła spadać (do 10,8 proc. w lipcu i 10,1 proc. w sierpniu) i że dalsze podwyżki mogłyby być „zbyt kosztowne gospodarczo i społecznie”.

Jednak już w kolejnym miesiącu RPP symbolicznie zmniejszyła stopę referencyjną NBP do poziomu 5,75%. Od tej pory RPP na kolejnych comiesięcznych posiedzeniach aż do sierpnia 2024 roku nie zmieniła wysokości stóp banku centralnego.  

Raty kredytów spadły, a po ostatnich obniżkach głównych stóp NBP kredytobiorcy płacili mniej tytułem comiesięcznych rat.   

Ile wzrosną raty kredytu w 2025? Prognozy

Raty kredytu w 2025 roku mogą nie wzrosnąć, a spaść. Wielu ekonomistów prognozuje, że dopiero w przyszłym roku Rada Polityki Pieniężnej może podjąć decyzję o obniżce głównych stóp procentowych.  

Bartosz Sawicki, analityk z Cinkciarz.pl, powiedział, że:

Na wznowienie obniżek, zatrzymanych po zaledwie dwóch rundach (we wrześniu i październiku 2023 roku), o łącznie 100 pb, najprawdopodobniej trzeba będzie poczekać przynajmniej do wiosny przyszłego roku, gdy inflacja minie szczyt.

Dodatkowe źródła:

https://nbp.pl/projekcja-inflacji-i-pkb-lipiec-2024/

https://nbp.pl/polityka-pieniezna/decyzje-rpp/podstawowe-stopy-procentowe-nbp/